Blaue Engel, Der (SE)

Professor Immanuel Rath Emil Jannings is docent aan het jongensgymnasium in de stad. Hij is een strenge man, die discipline eist van zijn studenten. Een aantal jongens uit zijn klas gaan ’s avonds naar een nachtclub Der Blaue Engel en kopen daar ansichtkaarten van nachtclubzangeres Lola Marlene Dietrich. Als professor Rath deze ansichtkaarten onder ogen krijgt is hij furieus. Hij gaat zelf naar de nachtclub om de jongens er persoonlijk vandaan te halen. Hij wordt echter direct ingepalmd door de charmante Lola. De eigenaar van het gezelschap is vereerd door het ‘hoge’ bezoek en biedt Rath een speciale plek aan om naar het optreden van Lola te kijken, waar zij 'Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt' ten gehore brengt. Rath’s hoofd slaat op hol en hij is sindsdien bijna elke avond in de nachtclub en bij Lola te vinden. Zijn studenten pesten hem hier mee, waardoor zijn werk als docent bijna onuitvoerbaar wordt.

In de beginperiode van film was de Duitse filmindustrie concurrerend met die van Hollywood. Op het hoogtepunt van de Duitse cinema, begin jaren ’20, produceerde men ongeveer 600 films per jaar. Van 1917 tot begin jaren dertig was UFA een van de grootste filmstudio’s van Duitsland. Na de opkomst van het nazisme werden er bijna alleen nog maar propagandafilms gemaakt. De studio had grote regisseurs onder z’n hoede waaronder onder meer Fritz Lang, F.W. Murnau en Joseph von Sternberg. De meesten van hen vertrokken naar de Verenigde Staten toen duidelijk was dat de studio propagandafilms voor de nazi’s ging maken. Maar voor het zover was werden er nog een aantal pareltjes gemaakt. Eén van deze films was Der Blaue Engel van Joseph von Sternberg. Het is een verfilming van het boek Professor Unrat van Heinrich Mann. De film is in een aantal opzichten uniek. Het wordt beschouwd als de eerste Duitse geluidsfilm en het was het debuut van Marlene Dietrich. Daarnaast is de film in zowel het Duits als Engels opgenomen, gespeeld door dezelfde acteurs. Deze waren allemaal Duitstalig en het Engels wat deze acteurs spraken heeft een zeer groot Duits accent. Enkelen spraken eigenlijk helemaal geen Engels en de Engelse versie bevat dan toch ook nog veel Duitse zinnen. Ook veel achtergrondgeluiden zoals de jongens in de klas, de danseressen en publiek in de nachtclub spreken nog allemaal Duits. Het Duitse accent was zo aanwezig dat veel buitenlandse distributeurs er uiteindelijk toch voor hebben gekozen om de Duitse versie te vertonen.
Zoals gezegd is Der Blaue Engel het debuut van Marlene Dietrich. Ze speelt een frivole nachtclubzangeres die elke man kan krijgen die ze wil. Haar optreden is erg bijzonder vanwege haar voor die tijd zeer onkuise voorkomen. Haar blote armen en dijen zijn in vol ornaat te bewonderen, iets wat bij een gewone film niet eerder vertoond was. Der Blaue Engel maakte van Marlene Dietrich direct een ster en was het begin van een lange carrière. Zij en Von Sternberg werkten nog vaak samen, ook nog in de Verenigde Staten. Hoewel iedereen Der Blaue Engel associeert met Marlene Dietrich, moet in één adem toch ook Emil Jannings genoemd worden. Hij is een grandioze professor Rat, de godsvruchtige docent aan het gymnasium. Eigenlijk is hij de motor van de film en weet deze door zijn spel naar grote hoogte te brengen. Jannings was toentertijd een gevierd acteur en de allereerste persoon die ooit een Oscar voor Beste Acteur won (in 1928).
Der Blaue Engel is met recht een echte klassieker. Door het goede acteren, de opwindende verschijning van Dietrich en de inventieve regie is het een prachtige film geworden, die je als filmliefhebber toch minimaal één keer in je leven gezien moet hebben.

De hier besproken versie is een Special Edition 2DVD. Zowel de Duitse als Engelse versie zijn hierop aanwezig.

Beeldkwaliteit

Deze Special Edition heeft twee versies van de film. Op de eerste disc staat de Duitse versie en op de tweede disc de Engelse versie. Er zijn duidelijke verschillen tussen beide versies. De Duitse versie heeft een goed zwartniveau, maar een vrij hoog contrast. Hierdoor verdwijnt de detaillering in de donkere delen. De Engelse versie heeft juist een matig zwartniveau, maar weer wel een betere detaillering. Beide versies hebben last van nog redelijk veel beschadigingen en krassen. Ook flikkert het beeld regelmatig. Een flinke hoeveelheid filmgrain is ook aanwezig. De Duitse versie is geremastered en gerestaureerd, maar het resultaat haalt niet het niveau van bijvoorbeeld The General, een film uit ongeveer dezelfde periode. De beoordeling is voor de Duitse versie, gezien het feit dat dit de originele versie is en als hoofdversie voor deze DVD staat aangeschreven.
Beide films zijn onderverdeeld in 13 hoofdstukken. Alleen de Duitse versie heeft ondertiteling, die van een beetje grijs lettertype is, maar verder prima leesbaar is en op de juiste hoogte in beeld staat.

Geluidskwaliteit

De film kent twee versies, een Duitstalige en een Engelstalige. Beide staan in Dolby Digital 2.0 mono formaat op de DVD, waarvan met een eventueel aanwezige Dolby Pro Logic processor op de AV set een enkel signaal uit de centerspeaker te maken is, dat dan wel een paar fasefouten bevat. Zowel de Duitse als Engelse versie hebben last van de technische beperkingen die geluidsfilms uit die periode hadden. De film is uit het prille begin van de geluidsfilm, waarbij de opnames rechtstreeks naar een optisch signaal op de filmprint werd geregistreerd. Microfoons waren bij lange na nog niet zo goed ontwikkeld als nu. Het geluid bij de film klinkt daarom nogal schel en rasperig. Regelmatig is het geluid te verzadigd, wat tot overstuurd geluid leidt. De Duitse versie klinkt wat dat betreft nog een stuk beter dan de Engelse versie, die klinkt alsof er een dikke laag stof onder de naald van een platenspeler zit. Gezien alle technische beperkingen klinkt het (lees: de Duitse versie) nog alleszins redelijk, maar is niet te vergelijken met de huidige norm. Ook hier geldt de waardering voor de Duitse versie.

Extra's

De DVD heeft een geanimeerd menu in 1.33:1 beeldformaat, dat erg authentiek aandoet. Het geluid is een fragment uit 'Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt', zonder zang in Dolby Digital 2.0 mono formaat. Op het audiocommentaar na staan alle extra’s op de 2e disc. Alle extra’s zijn in 1.33:1 beeldformaat en geen van de extra’s heeft Nederlandse ondertiteling.

DVD 1

Audiocommentaar
Begeleidend commentaar van filmhistoricus Werner Sudendorf, die bij de restauratie van deze film betrokken is geweest. Hij geeft extra interessante achtergrondinformatie over de film, maar eigenlijk vertelt en analyseert hij meer het verhaal, waarbij hij beschrijft wat er in beeld te zien is. Sudendorf heeft een vrij eentonige stem en is soms wat lastig te begrijpen. Hij spreekt in het Duits en zijn commentaar is niet ondertiteld.

DVD 2

The Blue Angel
De Engelstalige versie van de film, gespeeld door dezelfde acteurs en (bijna) dezelfde mise-en-scène en montage. De film duurt drie minuten korter dan de Duitse versie. De Engelse versie heeft geen ondertiteling.

Screentest Marlene Dietrich voor Der Blaue Engel (3½ min)
De screentest van Marlene Dietrich voor deze film. Ze speelt een scène met een pianist, waarbij ze twee liedjes zingt, ondertussen een sigaret rookt en uitvalt tegen de pianist. Getoond in het originele beeldformaat van 1.33:1. Er zijn geen ondertitels aanwezig.

Interview met Marlene Dietrich in 1971 (1½ min)
Een kort interviewfragment van Marlene Dietrich, die geïnterviewd wordt door twee heren. Ze beantwoord twee vragen over de keuze tussen de studio’s UFA en Paramount en over het succes van de film. Dit fragment is in 1.33:1 beeldformaat en ook hier is er geen ondertiteling aanwezig.

You’re the Cream in My Coffee (3½ min)
Na een introductie zingt Marlene Dietrich het lied You’re the cream in my coffee, het liedje wat ze ook zong tijdens haar screentest voor Der Blaue Engel. Het is een optreden voor televisie ergens in de beginjaren ’70.

Lola (2 min)
Van dezelfde tv-show zingt Marlene Dietrich nu het liedje Lola, wat in tegenstelling tot You’re the cream in my coffee wel in Der Blaue Engel voorkomt.

Falling in Love Again (3½ min)
Marlene Dietrich zingt nu een jazzy uitvoering van Falling in love again, wat de Engelse versie is van Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt. Deze opname is in zwart-wit, omdat het voor de tv-show gebruikt zou worden in een speciale montage, waarbij in de achtergrond beelden uit de film te zien zouden zijn.

Screen comparison (3 min)
In split-screen wordt de scène getoond waarin professor Rath voor het eerst de klas binnenkomt. In het linkerdeel zien we de Duitse versie, in het rechterdeel de Engelse versie. Beide lijken heel erg op elkaar, maar er zijn wel degelijk enkele verschillen te ontdekken. Qua geluid horen we in het linkerkanaal de Duitse versie, in het rechterkanaal de Engelse versie.

Trailer 1 (3½ min)
Een lange trailer van de film, met het lied Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt als rode draad door de trailer heen. Dit is een vrij opgewekte trailer.

Trailer 2 (3 min)
De trailer van een latere heruitgave van de film voor de Duitse bioscopen. Het geeft een veel donkerder beeld van het verhaal.

Professor Rath van het gymnasium komt er achter dat enkele jongens uit zijn klas ’s avonds naar nachtclub Der Blaue Engel gaan. Hij brengt persoonlijk een bezoek aan de nachtclub om de jongens daar vandaan te halen. Hij raakt echter onder de indruk van nachtclubzangeres Lola en is sindsdien bijna elke avond in de nachtclub te vinden.
Der Blaue Engel is de debuutfilm van Marlene Dietrich en maakte van haar meteen een wereldster. Maar eigenlijk zou er meer lof naar Emil Jannings voor zijn rol van professor Rath moeten gaan. Samen met Dietrich zorgt Jannings ervoor dat deze film een echte filmklassieker is geworden. Dit is de eerste keer dat deze film in Nederland op DVD is verschenen. Het is meteen een Special Edition geworden, die zowel de Duitstalige als de Engelstalige versie bevat. Tevens zijn er een paar aardige extra’s te zien, waaronder de screentest van Dietrich voor deze film. De beeld- en geluidskwaliteit zijn naar de huidige maatstaven niet zo best, maar gezien de leeftijd van de film en de mate van authenticiteit dat dit uitstraalt is het alleszins acceptabel. Der Blaue Engel is een film die iedere filmliefhebber minimaal één keer in z’n leven gezien moet hebben.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Living Colour Pictures.

Lees meer

• Vorige: Haunted Forest (DVD)
• Volgende: Nip/Tuck – Seizoen 4 (DVD)