Tree of Life, The

The Tree of Life vertelt het impressionistische levensverhaal van Jack O’Brien (Hunter McCracken). Jack groeit op in het Amerikaanse Zuidwesten van de jaren vijftig in een gezin bestaande uit zijn vader (Brad Pitt), moeder (Jessica Chastain) en twee broers. Jack leeft in een ogenschijnlijk zorgeloze en onschuldige wereld, totdat het gezin met een schokkende gebeurtenis geconfronteerd wordt. Jaren later blikt een volwassen Jack (Sean Penn) terug op zijn kinderjaren, waarbij hij betekenis probeert te geven aan de problematische relatie met zijn vader die zijn jeugd kenmerkte. Zoekend naar de zin van het bestaan probeert hij als verloren ziel in een moderne wereld een doel te geven aan zijn leven, waarbij zijn terugblik op zijn jeugd op thematische wijze wordt gekoppeld aan het ontstaan van de wereld.

The Tree of Life is Terrence Malicks vijfde film in achtendertig jaar tijd. Eind jaren zeventig (na het verschijnen van het magistrale en meer toegankelijke Days of Heaven) begon Malick met de ontwikkeling van project Q, dat de origine van leven op aarde onderzocht. Het project zag nooit het daglicht, maar vormde uiteindelijk wel de basis voor The Tree of Life. De vele allegorische composities die de film rijk is zorgen voor een nagenoeg binaire verdeling onder het publiek: velen laten zich overwegend positief of negatief uit en een tussenweg lijkt haast niet aanwezig. Hoe kan het dan een film met een dergelijke publieke ontvangst dan toch door zoveel critici geprezen wordt en bovendien afgelopen mei de Gouden Palm binnensleepte? Malicks meest recente film blijkt een zeer ingenieus, spiritueel en vooral ambitieus project te zijn, dat Malicks gevestigde status als auteur benadrukt. Het is echter haast onmogelijk om slechts na één kijkbeurt de film van een totale betekenis te voorzien. The Tree of Life behoort tot het soort cinema waarbij meerdere kijkbeurten onontbeerlijk zijn en tijdens elke kijkbeurt steeds meer visuele pracht en symbolische composities te ontdekken zijn. Malick onderzoekt de essentie en de zin van het bestaan en weet dit op zeer tastbare wijze naar het scherm te vertalen. Zelden is een cineast op dergelijke wijze hierin geslaagd. De volwassen Jack blikt terug op zijn leven, waarbij fragmentarische flashbacks worden afgewisseld met buitengewoon mooie mooi shots die het ontstaan van het universum uitbeelden. Ondertussen voorziet Malicks gebruikelijke voice-over de kijker van spirituele teksten. Cinematograaf Emmanuel ‘Chivo’ Lubezki (die onder andere ook de cinematografie van Malicks The New World en Cuaróns Children of Men verzorgde) weet werkelijke prachtige beelden vast te leggen, die zonder enig besef van context al de moeite zijn om te aanschouwen. Het twintig minuten durend spektakelstuk is ongetwijfeld de meest besproken sequentie uit de film: melkwegstelsels worden gevormd, micro-organismen komen te ontstaan en dinosauriërs belopen de aarde. Alhoewel de schoonheid van deze poëtische beelden niet te ontkennen valt, hebben veel kijkers moeite met het gegeven dat de verschillende sequenties uit de film niet zozeer narratief met elkaar verbonden zijn, maar thematisch complementair zijn (enkele Amerikaanse cinema’s brachten de bezoekers hiervan zelfs voortijdig op de hoogte om eventuele ‘walkouts’ te voorkomen). Dit is dan ook direct het grootste punt van kritiek en lijkt voor velen de voornaamste reden om de film links te laten liggen. Zelfs Sean Penn meende na de uiteindelijke cut gezien te hebben dat een meer conventioneel narratieve benadering in zijn ogen het “meest magnifieke script dat hij ooit gelezen had” meer eer aan zou doen. Desondanks slaagt Malick met de huidige montage wel degelijk in zijn opzet en houden de diverse sequenties meer verband dan door velen word aangedragen. Het leven suggereert een balans tussen tegenwerkende krachten: het komen te ontstaan van dinosauriërs en de meteorietinslag die de uitsterving betekende, maar ook Jacks strenge en autoritaire vader (impliciet de natuur representerend) tegenover Jacks liefdevolle en zorgzame moeder (gratie als oppositie van de natuur). Deze balans vormt het fundament voor de gehele film en dit wordt door Malick in de openingsscène meteen op zeer directe wijze duidelijk gemaakt. Door het ambivalente karakter van zijn opvoeding worstelt Jack met een innerlijke strijd en zoekt hij een balans tussen het geestelijke en het natuurlijke, iets wat in de huidige samenleving een zeer actueel thema is. Inhoud en vorm completeren elkaar op voortreffelijke wijze, waarbij Malick de expressieve mogelijkheden van het medium film optimaal benut.

The Tree of Life onderzoekt grootse thema’s en levensvragen, maar nergens wordt er een concreet antwoord op gegeven. Voor velen is dit een groot manco: waarom zou je een vraag stellen die überhaupt niet beantwoord kán worden? Is het niet interessanter om daar juist een eigen kijk op te geven? In tegenstelling tot veel andere cineasten presenteert Malick zijn antwoorden niet op een dienblad en daagt hij de kijker uit zelf betekenis te geven aan de film. Het doet de kijker enigzins denken aan Kubricks 2001: A Space Odyssey (sommigen bestempelen Malicks film zelfs als de 2001: A Space Odyssey van deze generatie). Malick geeft wel degelijk antwoorden, maar houdt deze verscholen in de text waardoor hij de kijker prikkelt zelf hier naar op zoek te gaan. Het is derhalve niet verwonderlijk dat Malick (net als in veel van zijn eerdere films) dialoog tot een minimum beperkt. Alles bij elkaar genomen zorgt ervoor dat de abstracte film na het hoopvolle einde nog een tijdje in je hoofd blijft rondspoken. The Tree of Life bevat echter geen allesomvattende expliciete conclusie. Alhoewel innerlijke acceptatie van de protagonist door het erkennen van schoonheid in al wat bestaat een logische bevinding is (Jack komt tot het besef dat al wat bestaat waardevol is en de tijd daar is om zijn vader te vergeven en werkelijk met zijn leven te beginnen), staat de film open voor interpretatie en is de kijker vrij zijn eigen inzicht te profileren. De film vereist dan ook een actief publiek; de passieve kijker zal de film al gauw als langdradig bestempelen, waarbij hij of zij (onterecht) meent dat Malicks vijfde film typisch een geval betreft van ‘vorm boven inhoud’. Inhoud is wel degelijk aanwezig, zij het dat deze in de beelden verankerd ligt en niet aan de oppervlakte aanwezig is. Ondanks dat Penn publiekelijk te kennen gaf dat hij zijn rol in de film (door de hevige montage) betwijfelde, is deze onmisbaar in het geheel. Desondanks had de volwassen Jack door het geven van meer expositie iets dieper uitgewerkt kunnen worden om zo zijn personage van meer empathie te voorzien. Penns screentijd is wellicht beperkt, maar hij weet het personage geloofwaardig neer te zetten. De overige acteurs completeren op voortreffelijke wijze het geheel. Jessica Chastain geeft op zeer warme en ingetogen wijze vorm aan de moeder van het gezin en Brad Pitt speelt misschien wel zijn meest genuanceerde rol dusver. Je zou haast vergeten dat wijlen Heath Ledger aanvankelijk door Malick gecast was als Mr. O’Brien. De grootste lofzang gaat echter uit naar de jonge Hunter McCracken, die een zeer realistische en speelse jonge Jack portretteert. Alles in acht genomen mag The Tree of Life zonder meer een modern meditatief meesterwerk genoemd worden, één waarover vele jaren na dato nog steeds oneindig lang gediscussieerd kan (en zal) worden.

Beeldkwaliteit

The Tree of Life heeft een beeldverhouding van 1.85:1 en staat in het oorspronkelijke beeldformaat anamorf op de DVD. De beeldkwaliteit is prima. De transfer oogt over de gehele film genomen erg scherp en bevat veel details, waardoor de visuele rijkdom prima tot zijn recht komt. Helaas zijn er in diverse scènes (met name bij snelle en onrustige camerabewegingen) hier en daar compressieblokken te zien, waardoor in die betreffende scènes het detail flink afneemt. Alhoewel het de de kijkervaring niet in de weg staat, oogt het vrij slordig en vooral overbodig. De kleuren ogen erg natuurlijk (Malick heeft een afkeur voor kunstmatig licht, waarbij de natuurlijke zonnestralen als enige lichtbron fungeren) en staan in duidelijk contrast met de felle en rijke kleuren die gehanteerd worden tijdens de creatie van het universum. Gedurende de gehele film is lichte grain aanwezig, die in de donkere scènes iets meer opvalt. Dit geheel volgens Malick's wensen, die voorafgaand aan de opnames altijd een vast aantal parameters opstelt. Alhoewel de videotransfer van de DVD van hoog niveau is, legt hij het (logischerwijs) af tegen de schitterende HD-presentatie die de buitenlandse Blu-ray Disc-uitgaves kenmerkt. Het is onbegrijpelijk dat The Tree of Life in de Benelux enkel op DVD is verschenen, en velen wachten met smart op een toekomstige BD-release. De film is onderverdeeld in twaalf hoofdstukken. De ondertiteling is duidelijk leesbaar en staat op een prettige hoogte in het beeld.

Geluidskwaliteit

Op de DVD zijn twee geluidstracks te vinden, namelijk de originele Engelse Dolby Digital 5.1-track (448 kbps) en de DTS 5.1-track (754 kbps). Beide tracks zijn van zeer hoge kwaliteit. De weinige dialoog die de film kenmerkt, komt op duidelijke wijze uit de centerspeaker naar voren. Malick maakt daarnaast veelvuldig gebruik van muziek in zijn film; de betoverende soundtrack van de Franse Alexandre Desplat (reeds drie maal genomineerd voor een Academy Award), wordt afgewisseld met bekende klassieke stukken van onder meer Brahms en Smetana. De muziek wordt mooi uit de surroundspeakers ten gehore gebracht, maar waar de surroundtrack vooral tot zijn recht komt is tijdens de creatie van het universum: de erupties van bronnen, de uitbarsting van vulkanen en aardverschuivingen die daarmee gepaard gaan. Beschadigingen zijn niet hoorbaar. Veel verschillen tussen de twee tracks zijn niet te horen, maar de DTS-track klinkt iets dynamischer. Beide geluidstracks zijn dan ook uitstekend te noemen, alhoewel de voorkeur licht naar de DTS-track uitgaat. Net als bij de videopresentatie legt ook bij het geluid het medium DVD zijn beperkingen bloot. Waar buitenlandse Blu-ray Disc-uitgaves beschikken over een 7.1 DTS-HD MA geluidstrack, moet de DVD-uitgave het ‘slechts’ doen met een 5.1 Dolby Digital- en DTS-track. Desondanks zijn zowel de DTS- als de Dolby Digital-tracks van zeer hoog niveau. Een laatste opmerking betreft het advies op de Amerikaanse Blu-ray Disc-uitgave dat de film voorafgaat, om het geluid hard te zetten. Op de DVD-uitgave ontbreekt deze melding vreemd genoeg (Malick stuurde zelfs een persoonlijke noot naar Amerikaanse cinema’s met dit opmerkelijke verzoek), maar de kijker is bij deze geadviseerd om ook het volume bij het kijken van de DVD luider te zetten dan hij of zij gewoon is voor een optimale ervaring.

Extra's

Bij het opstarten van de disc wordt automatisch een trailer gestart over diverse Blu-ray Disc-releases van Warner Bros. Vervolgens kom je direct terecht in een zeer stijlvol hoofdmenu dat aansluit bij de concept art van de film. Alle extra’s zijn Nederlands ondertiteld.

Originele Bioscooptrailer (2 min.)
Zeer mooie trailer die hoge verwachtingen schept. Het is de kijker die niet met Malick is vertrouwd aangeraden zich voor het starten van de film beknopt in te lezen, en niet op louter basis van deze trailer aan de film te beginnen.

Exploring The Tree Of Life (28 min.)
Korte feature, waarbij de nadruk voornamelijk ligt op verheerlijking van de regisseur. Beelden waarin de cast en crew hun kijk op de film geven, worden afgewisseld met korte fragmenten uit de film. De korte documentaire is zeker niet oninteressant, maar gezien de hoopgevende titel, de grootse thema’s die de film behandelt en de artistieke keuzes van Malick is het spijtig dat er niet meer materiaal op de disc aanwezig is dat wellicht een duidelijke of verhelderende kijk geeft op de film. Een diepte-interview met Malick zelf hoeven we niet te verwachten, daar hij zeer sporadisch publiekelijk een opwachting maakt en te kennen heeft gegeven niet graag interviews te willen geven.

In The Tree of Life onderzoekt protagonist Jack de essentie en de zin van het bestaan. Door middel van fragmentarische flashbacks kijkt hij terug op zijn kinderjaren, die gekenmerkt werden door een problematische relatie met zijn vader. Met The Tree of Life levert Terrence Malick een modern meesterwerk af, waarover jaren na dato nog steeds gediscussieerd zal worden. De vele allegorische composities en non-narratieve aanpak vereisen echter een actief puliek, waardoor velen de film als langdradig en incoherent zullen bestempelen. Gezien de uiteenlopende meningen is het jammer dat de DVD-uitgave niet meer interessante extra’s te bieden heeft. Op de veelal gebruikelijke trailer na is er slechts een korte feature aanwezig, waarbij de nadruk voornamelijk ligt op verheerlijking van de filmmakers. Alhoewel de beeld- en met name geluidskwaliteit van hoog niveau zijn, schreeuwt de film om een (Nederlandse) Blu-ray Disc-uitgave met HD-resolutie en 7.1 DTS-HD MA geluidstrack. De film komt echter het meest tot zijn recht wanneer deze in de cinema wordt bekeken; mocht deze mogelijkheid zich binnenkort voordoen zou ik die kans zeker niet onbenut laten. Tot die tijd is de DVD-uitgave echter een uitstekend alternatief.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Warner Home Video.

Lees meer

• Vorige: Damages - Seizoen 3 (DVD)
• Volgende: Attack the Block (Blu-ray)