Bobby Fischer against the World

In de jaren '70 van de vorige eeuw is de Koude Oorlog op zijn vriespunt. De messen zijn geslepen, de raketten zijn gericht en er hoeft maar een verkeerde opmerking gemaakt te worden of de Sovjet-Unie en Verenigde Staten vernietigen elkaar en ogenschijnlijk de gehele wereld. Aangezien geen van beiden een dergelijk scenario ambieerden, beperkte het strijdtoneel zich tot nu toe tot twee uit de hand gelopen schermutselingen in Azië, een wederzijdse klopjacht op (dubbel)spionnen en hevig contact tussen de respectievelijke ambassades. In 1972 doet zich een evenement voor dat zich prima leent om de tegenpartij extra ten schande te brengen: het wereldkampioenschap schaken. Tot dan toe altijd in handen van de Russen. De 29-jarige Bobby Fisscher daagt de regerende wereldkampioen Boris Spasski uit tot een duel, met als prijs de wereldtitel. Weet de jonge Amerikaan de lange lijn van Russische overwinnaars op het schaakbord eindelijk te doorbreken?

Gevierd documentairemaker Liz Garbus (The Farm: Angola, USA, Ghosts of Abu Ghraib) staat bekend om haar karakterstudies. In Bobby Fischer against the World tracht ze één van de eigenaardigste karakters uit de Amerikaanse geschiedenis te doorgronden; beroemd schaker en gevreesd/gehaat antisemiet Bobby Fischer. De documentaire vertelt voor het grootste deel niets nieuws, maar introduceert het fenomeen Fischer aan een nieuw publiek. Persoonlijk was ik vrij teleurgesteld dat de focus van ook deze documentaire over Bobby Fischer ligt op het uitvoerig beschrijven van de wedstrijd tegen Boris Spasski, terwijl het verhaal inhoudelijk vrijwel gelijk is aan Anything to Win: The Mad Genius of Bobby Fischer uit 2006. Wat Bobby Fischer against the World leuk maakt om naar te kijken, is het veelvuldig gebruik van 'bekende' persoonlijkheden die het verhaal een stuk levendiger maken dan een commentator en close-up-beelden zoals bij de standaard documentaires. Iedereen die bekend is met de wedstrijd uit 1972 weet dat Fischer door toenmalig minister van Buitenlandse Zaken en Nationaal Veiligheidsadviseur Henry Kissinger is opgebeld met het bevel om tegen Spasski te spelen, maar om het te horen uit de mond van de oud staatsman zelf, is prachtig. Ook wordt er op didactische wijze aandacht besteed aan de manier van schaken van Bobby Fischer, wat leken zeker zal weten te enthousiasmeren voor het spel. Wederom is alles voor bekenden met Fischer oude koek. Vooral interessant is de blik die gericht wordt op de psyche van Fischer en andere schaakgrootmeesters en welke effecten deze hebben gehad op Fischers manier van spelen en leven na de wedstrijd van 1972. De poging van de documentaire-makers om het psychologische aspect voor een zo groot mogelijk publiek aanspreekbaar te maken is bewonderenswaardig, maar het is jammer dat echte diepgang omtrent dit onderwerp geen streven is geweest of simpelweg nooit wordt gehaald. Concluderend is Bobby Fischer against the World een overzichtelijke, breed geëngageerde, informatieve en enthousiaste documentaire, die het leven van Bobby Fischer en de eerste wedstrijd tegen Spasski goed weet te schetsen. Voor fans van Fischer zal er echter vrij weinig nieuws tussen zitten, behalve een veel levendigere documentaire in vergelijking met de vrij droge versies van voorheen en wat extra beeldmateriaal van de schaakgrootmeester op oudere leeftijd.

Beeldkwaliteit

Bobby Fischer against the World is te bekijken met een anamorf 1.78:1 beeldformaat. De interviews speciaal opgenomen voor deze documentaire zijn vrij scherp, hoewel de kwaliteit van de verschillende interviews verschilt. Alle interviews hebben diep verzadigde kleuren, maar soms is de belichting vrij flets en in andere gevallen juist iets te donker. In enkele situaties verliest het beeld zijn focus, maar weten de documentairemakers dit vrij snel te corrigeren. Ook zijn hier en daar ruis en compressie-blokken te bespeuren. Alle beelden, inclusief vrijwel alle archiefbeelden, beschikken op een goede zwartwaarde. De kwaliteit van de archiefbeelden verschilt evenzo, hoewel overal duidelijk getracht is de beelden zo goed mogelijk op te schonen. Slechts enkelen tonen duidelijke sporten van vuil. De meeste beelden, ogenschijnlijk vaak van oude banden overgenomen, kennen artefacting als video-tracking errors, cross-colouration, cigaretteburns, compressieblokken en zijn soms onscherp. De foto's en krantenartikelen/-koppen die in de documentaire gebruikt worden, zijn scherp en duidelijk zichtbaar. Aangezien er goed gevarieerd wordt tussen animatie, interviews, archiefbeelden en foto's, valt het verschil in kwaliteit op, maar is het nergens storend. Zeker voor een documentaire over een relatief oud onderwerp (de wedstrijd tussen Fischer en Spasski was bijna 40 jaar geleden in 2011). Deze DVD-uitgave van Bobby Fischer against the World kent zowel een Nederlandse als Franse ondertiteling, die zoals gebruikelijk wit ingekleurd gecentreerd onderin het beeld wordt gepresenteerd. Op de ondertiteling zijn geen aan- of opmerkingen, hoewel er soms een fout wordt gemaakt tussen Bobby en Boris.

Geluidskwaliteit

Op deze DVD-uitgave is Bobby Fischer against the World te beluisteren met een Engelstalige Dolby Digital 2.0-track(192 kb/s). Net als bij de beelden, is het geluid van verschillende kwaliteit. De interviews speciaal opgenomen voor Bobby Fischer against the World zijn van een prima kwaliteit. De sprekers zijn duidelijk en helder te horen. Verschillend archiefmateriaal heeft een soortgelijke geluidskwaliteit. Echter, sommig materiaal kent een gebrekkig geluid, door leeftijd of door een slechte transfer vanaf videoband. Dit gebrekkig geluid is te definiëren als veel gezoem wanneer iemand praat, zodat het haast onmogelijk wordt te deduceren wat er wordt gezet. Vaak is er echter goed geprobeerd het geluid op te schonen. Het binnensmonds geprevel van Bobby Fischer zelf draagt ook niet bij aan het luisterplezier. Om het onderwerp van deze documentaire kracht bij te zetten, is onder een groot deel van Bobby Fischer against the World muziek gezet, instrumentaal en populaire liederen uit de jaren '70. Dit zorgt voor een pakkende en soms indringende sfeer, hoewel de keuze voor populaire muziek soms niet in lijn ligt met de serieusheid van het onderwerp. De afstelling van de muziek en gesproken woord had op sommige plaatsen iets anders gemogen. Op enkele plekken is de muziek iets te hard afgesteld, zodat stemmen moeilijk zijn te verstaan. Dit is echter nergens storend. Kortom, een redelijke geluidskwaliteit, zeker voor een documentaire.

Extra's

De DVD van Bobby Fischer against the World leidt je direct naar het Engelstalige stationaire menu. Hier kan men de documentaire integraal afspelen en indien gewenst Frans- of Nederlandstalige ondertiteling inschakelen. Naast een aantal promotietrailers is er geen extra op deze DVD-uitgave te vinden.

In 1972 stonden alle ogen gericht op het wereldkampioenschap schaken tussen de Amerikaan Bobby Fischer en de Rus Boris Spasski. Het resultaat van die wedstrijd heeft een enorme impact gemaakt op het verdere leven van Bobby Fischer, hoewel hij voorafgaande aan de beroemde schaakpartij ook al zijn eigenaardigheden kende. Bobby Fischer against the World is een brede, goed in elkaar gezette documentaire die onbekenden een goed beeld weet te geven van Fischers leven. Degenen die hier al wat van weten hebben aan de documentaire een degelijk naslagwerk, maar erg veel nieuws komt er niet aan het licht. De kwaliteit van de gebruikte beelden op deze DVD-uitgave verschilt, maar is over het algemeen prima. Ook het geluid is goed te doen. Helaas zijn er geen echte extra's te vinden. Kortom, een mooie documentaire voor geïnteresseerden.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Living Colour Pictures.

Lees meer

• Vorige: Life is Beautiful (DVD)
• Volgende: Rise of the Planet of the Apes (Blu-ray)