Apocalypse - World War II

De meeste documentaires over de Tweede Wereldoorlog kiezen er voor om bepaalde aspecten te belichten. Bijvoorbeeld gebaseerd op geografie, een bepaalde periode of een specifiek thema. In dit geval wordt er gepoogd om in zes uur de hoofdlijnen van de hele oorlog te vertellen. De onderwerpen van de zes afleveringen zijn als volgt.

Aflevering 1: ‘The Agression’ (1933-1940)
De opkomst van het derde rijk. Hitler komt aan de macht en begint al snel met de militaire invasie van de nabijgelegen landen Polen, Oostenrijk en Tsjechoslowakije. Het verhaalt over de ‘schemeroorlog’. Een verwijzing naar het feit dat de westerse wereld aanvankelijk op geen enkele manier ingreep en Hitler zijn gang liet gaan.

Aflevering 2: ‘The Crushing Defeat’ (1940)
De oorlog escaleert. De ‘Blitzkrieg’ maakt korte metten met de geallieerde tegenstand en Duitsland valt Nederland, België en Frankrijk binnen. Ze vinden een bondgenoot in de fascistische Italiaanse leider Mussolini, die tevens Frankrijk binnendringt. Ondertussen zijn de Britten ook in de oorlog betrokken, maar ze houden stand. Groot-Brittannië zal nooit bezet gebied worden.

Aflevering 3: ‘The Blaze’ (1941)
Na overweldigende overwinningen begint Hitler fouten te maken. Zijn oorlogsvoering op meerdere fronten wordt vaak genoemd als een van de hoofdoorzaken van de uiteindelijke nederlaag van de Duitsers. Er wordt gevochten in Noord-Afrika, op zee met onderzeeboten en aan het oostfront tegen voormalig bondgenoot Rusland. Daar richt het offensief zich op drie doelen tegelijk en maakt Hitler aanvankelijk veel terreinwinst, maar loopt vast door onverwacht sterk verzet van de Russische troepen. Door de aanval op Pearl Harbor door Japan breidt de oorlog zich uit.

Aflevering 4: ‘The Turning Point’ (1942-1943)
Als reactie op de aanval op Pearl Harbor verklaren de Verenigde Staten de oorlog aan agressor Japan. De Japanners hebben inmiddels fors terrein gewonnen in Zuid-Oost Azië, waar Singapore, Midway en Guadalcanal bloedige strijdtonelen vormen. Ondertussen houden de Russen moedig stand in Stalingrad en trekt de Duitse generaal Rommel met zijn panzerdivisie op richting Egypte.

Aflevering 5: ‘The Great Landings’ (1944)
In de beroemde tankslag bij El-Alaheim roept de Britse generaal Montgommery de tanks van Rommel een halt toe. De geallieerden bevoorraden de Russen en starten een nieuw front in de Mahgreb. Hitler denkt nog niet aan verdedigen en begint een hernieuwd offensief tegen het Rode Leger bij Koersk. Hij wordt echter gedwongen deze af te breken wanneer Italië zich tegen Mussolini en Duitsland keert, waardoor het gevaar op een invasie van Europa via Italië toeneemt.

Aflevering 6: ‘The End of the Nightmare’ (1944-1945)
Het einde van de oorlog komt in zicht wanneer de geallieerde troepen succesvol landen op de stranden van Normandië op 6 juni 1944, beter bekend als ‘D-Day’. Het Ardennenoffensief is de laatste grote hindernis op weg naar Berlijn, dat ondertussen bijna ononderbroken gebombardeerd wordt. Hitlers troepen trekken zich terug en de Nazi-leider en veel van zijn naasten plegen zelfmoord in hun bunker in hartje Berlijn. Amerika dwingt Japan op de knieën door het inzetten van de atoombom.

Als er een onderwerp veel belicht is in de film- en documentairewereld dan is het wel de Tweede Wereldoorlog. Het is dan ook een hele uitdaging om met een nieuwe productie nog iets toe te voegen. Het Franse duo Isabelle Clarke en Daniel Costelle is hier met de documentaire Apocalypse volledig in geslaagd. Allereerst dwingt het respect af dat het team achter deze productie uit ruim 600 uur aan archiefbeelden een selectie van 6 uur heeft kunnen maken, die op treffende wijze de politieke, strategische, maar ook de menselijke kanten van deze veelbesproken periode weergeeft. Het is hierbij in een narratief gegoten dat overkomt als een filmscenario en van bijbehorende spanning en tempo is voorzien. Het is een samenhangend geheel dat vanwege de opzet bij geen enkel onderwerp kan blijven steken, maar wel alle hoofdzaken op treffende wijze aanhaalt. Het wordt als nooit tevoren duidelijk welke beslissingen de oorlog vorm hebben gegeven en waar de belangrijke keerpunten liggen. Hierbij worden de persoonlijke, menselijke verhalen niet uit het oog verloren. Apocalypse bevat vele unieke, nooit eerder vertoonde beelden. Het betreft hier niet alleen officiële archiefbeelden, maar ook amateurbeelden gemaakt door soldaten en burgers. Deze brengen de oorlog dichtbij, soms op gruwelijke wijze. De beleving staat duidelijk centraal en wordt kracht bijgezet door het feit dat vrijwel alle beelden – uitgezonderd die van de holocaust – op overtuigende wijze van kleur zijn voorzien. Het verschil dat deze ogenschijnlijk technische bijkomstigheid maakt is niets minder dan enorm. De beelden komen tot leven en het kan regelmatig nodig zijn om jezelf eraan te herinneren dat het hier originele beelden betreft van om en nabij de 70 jaar oud. Een groot deel van het aanzienlijke budget van 9 miljoen euro is dan ook hieraan uitgegeven, maar het geld is goed besteed en geeft de serie een unieke uitstraling. Bij dergelijke beelden kan een overtuigende geluidsmix niet achterblijven en er is dan ook sprake van een surroundmix, zoals we dat vrijwel nooit zien bij documentaires in het algemeen en zeker niet die waarin oude archiefbeelden centraal staan. De originele narratie van de Franse filmmaker en acteur Matthieu Kassovitz is helaas niet terug te vinden. Wel is er de keuze uit een Engelse voice-over van Doug Rand of een Vlaamstalige verzorgd door Peter Cremers, beiden vrijwel onbekend in filmland. Ze doen het echter prima, al is het jammer dat de originele keuze van de makers niet tot de opties behoort. Apocalypse is een unieke productie die spannend en emotioneel is en tegelijk leerzaam en historisch significant. Als er slechts één documentaire over de Tweede Wereldoorlog is die je gaat bekijken, laat het dan deze zijn.

Apocalypse – World War II is door A-Film zowel uitgebracht op DVD als Blu-ray Disc. De bespreking hieronder betreft de DVD-uitgave. Onze bespreking van de Blu-ray Disc kun je hier lezen.

Beeldkwaliteit

Alle afleveringen hebben een beeldverhouding van 1.78:1. Zoals eerder aangegeven zijn ze vrijwel allemaal in kleur, uitgezonderd enkele fragmenten van de holocaust. Een handjevol beelden was al zo gefilmd, verreweg het grootste deel is als het ware ‘ingekleurd’. Het effect is echter beheerst en heeft daardoor een natuurlijke uitstraling. Buiten dit inkleuringsproces zijn de beelden ook gerestaureerd, waarbij gekozen is voor een nauwkeurige balans tussen het ‘oppoetsen’ van beelden en het behouden van historische authenticiteit. Het zou niet terecht zijn om de uiteindelijke beeldkwaliteit te vergelijken met die van (moderne) speelfilms, een vergelijking met eerdere documentaires die archiefbeelden bevatten is meer op zijn plaats. De scherpte, helderheid en mate van detail zijn ongeëvenaard en brengen de oorlog tot leven als nooit te voren. Een onnodige smetje op de kwaliteit van deze transfer is het feit dat er regelmatig duidelijk edge enhancement zichtbaar is. Vanwege de vele verschillende bronnen varieert de beeldkwaliteit hevig en zo nu en dan is er eens een fragment te zien van bedenkelijke kwaliteit. Het merendeel is echter uitstekend en zo goed als verwacht mag worden gezien de leeftijd. Ruis is wel een constante factor, maar is nu eenmaal eigen aan beelden met een dergelijke leeftijd.
Elke aflevering duurt ongeveer 50 minuten en is verdeeld in 6 hoofdstukken. Er is Nederlandse ondertiteling beschikbaar bij de Engelse audiotrack. Deze kent wat slordige vertaalfoutjes en er is nog een ander probleem. Het is namelijk alles of niets. Wanneer je er de voorkeur aan geeft om de ondertiteling uit te zetten, worden ook niet-Engelstalige fragmenten (bijv. Frans, Duits, Russisch) niet vertaald. Dit dwingt je min of meer om van de ondertiteling gebruik te maken.

Geluidskwaliteit

Er kan gekozen worden uit een Engelstalige Dolby Digital 5.1 track (448kb/s) met de stem van Doug Rand of een Vlaamstalige 2.0 (224kb/s) variant met narratie door Peter Cremers. De makers hebben ervoor gekozen om de beelden in het bewerkingsproces van audio te voorzien, waardoor er geen sprake is van leeftijdsgerelateerde mankementen zoals ruis. Er is voldoende ruimte voor de 5.1 track om te schitteren en dit is dan ook veelvuldig het geval. Het is moeilijk om een kunstmatig samengestelde surroundtrack toch natuurlijk te laten klinken, maar men is er hier zeker in geslaagd. Door ook momenten van stilte en pauzes te kiezen, komen de kanonsschoten extra hard aan. Zo af en toe is er wel sprake van originele audio, bijvoorbeeld bij het ten gehore brengen van toespraken van kopstukken uit de oorlog. Hier is duidelijk ruis hoorbaar, maar de dialoog is desondanks goed verstaanbaar. We kunnen de 2.0 track niet aanraden. Cremers doet het redelijk, maar de 5.1 mix ontbreekt in deze versie, terwijl dit veel toevoegt aan de ervaring van het geheel.

Extra's

De zes afleveringen zijn verspreid over drie DVD’s. Deze zitten verpakt in een fraaie digipack, voorzien van een stevige sleave. De menu’s zijn simpel en bestaan slechts uit één scherm, voorzien het hoofdthema als achtergrondmuziek. Hoofdstukselectie is alleen tijdens het kijken beschikbaar. Verspreid over de disks zijn een aantal extra’s te vinden.

DVD-1

Apocalypse: Original Footage (30 min.)
In de vorm van een extra op de DVD hebben de makers toch nog kans gezien om wat van de beelden te publiceren die de serie nét niet gehaald hebben. Er is geen commentaar beschikbaar omtrent de redenen voor de omissie. Narratief ontbreekt eveneens, met uitzondering van zo nu en dan het originele commentaar dat bij de beelden hoort. Deze zijn overigens gewoon in zwart-wit en voor zover we hebben kunnen beoordelen niet gerestaureerd. De beeldverhouding is 1.78:1, de audio Dolby Digitial 2.0 (224kb/s) en er is Nederlandse ondertiteling beschikbaar.

DVD-2

Apocalypse: Original Footage (29 min.)
Meer extra beelden, in dezelfde vorm al op DVD-1, zoals hierboven omschreven.

DVD-3

Apocalypse: Making of (50 min.)
In deze enige ‘echte’ extra op de DVD’s komen in sneltreinvaart de meest belangrijke aspecten van de productie aan bod. Achtereenvolgens de gedrevenheid en samenwerking van de makers, het verzamelen en selecteren van de beelden, de inkleuring en restauratie, de muziek en het inspreken van de teksten. De moeite waard voor wie meer inzicht wil krijgen in de totstandkoming van deze indrukwekkende serie. De making of heeft net als de hoofdfilm een verhouding van 1.78:1. De audio is Franstalig en gegoten in Dolby Digital 2.0 vorm (224kb/s). Optionele Nederlandse ondertiteling is beschikbaar.

Apocalypse geeft op knappe wijze een nauwkeurig overzicht van de grote gebeurtenissen van voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de periode 1933-1945. Deze worden bekeken vanuit het politieke en strategische perspectief van de kopstukken van de betrokken partijen, maar ook vanuit dat van de gewone burger en de soldaten. De beelden zijn op overtuigende wijze gerestaureerd en van kleur voorzien, waardoor de oorlog dichterbij komt dan ooit te voren. De beeldkwaliteit is dan ook onovertroffen en wordt goed weergegeven op deze DVD-uitgave. De audio bestaat eveneens uit een vrij overtuigende 5.1 mix om de ervaring compleet te maken. Voor de completisten zijn er nog extra beelden opgenomen en is er een making of te bekijken die inzicht geeft in de totstandkoming. Apocalypse is een niet te missen aanwinst in de collectie voor iedere documentaireliefhebber.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Bulletproof Monk (Blu-ray)
• Volgende: Apocalypse - World War II (Blu-ray)