Satanis

We schrijven eind jaren ’60 wanneer deze documentaire is opgenomen. Hoofpersoon is Anton LaVey. Deze man is oprichter van en priester binnen de satanskerk. Alom wordt LaVey gezien als de grondlegger van moderne satanisme. We krijgen een kijkje binnenin enkele diensten. Daarnaast komen er verscheidene volgelingen en zijn vrouw Diane aan het woord. Natuurlijk is er ook plek voor Anton LaVey zelf. Ook hij verschijnt veelvuldig voor de camera. Als tegenhangers hebben de makers niet alleen kerkelijken bereid gevonden mee te werken, ook buurtbewoners hebben wat te zeggen over zijn kerk. Als klap op de vuurpijl krijgen we ook de mening van zijn dochter (uit een eerder huwelijk) Karla te horen. Zij vindt het allemaal maar onzin waar haar vader mee bezig is. Een kijkje binnenin de keuken van het zogenaamde LaVeyaanse satanisme. Is het nu echt een geloof? Of meer een sekte die diverse seksuele (en perverse) voorkeuren wil goedpraten? Overtuig jezelf.

De documentaire Satanis, met als ondertitel The Devil’s Mass, tracht ons een beeld te geven over het ontstaan van het moderne satanisme. De man die hiervoor verantwoordelijk wordt gehouden is de Amerikaan Anton Szandor LaVey (werkelijke naam Howard Stanton Levy). Hij was van Joodse komaf en een mengeling van Franse, Duitse, Alsace, Russische en Romaanse afkomst. Al jong ging hij van school af om te werken bij het circus en op kermissen. Doordat hij vaak zag hoe mannen zich misdroegen en toch strak op zondag in de kerk zaten, ontwikkelde hij een bepaald cynisme richting het christelijke geloof. Daarnaast was hij gefascineerd door het occulte, religies en de menselijke aard. Hij gaf hier zelfs lezingen over. Als gevolg hiervan stichtte hij op 30 april 1966 de Church of Satan. Dit werd de eerste openbare satanische organisatie ter wereld. LaVey was nogal mediageil, waardoor hij al snel veel bekendheid genoot. Hij beweert zelfs uit een relatie te hebben gehad met Marilyn Monroe. Tijdens de première van Rosemary’s Baby liet hij zich voorrijden in een zwarte lijkenwagen. Zijn kerk had echter wel succes, het aantal volgelingen groeide, ook wereldwijd. In 1997 overleed hij aan een longoedeem, kort na de reorganisatie van zijn groep. Ook hierna blijken de vreemde verhalen niet van de lucht. Zo zou zijn familie zijn sterfdatum op de overlijdensakte hebben veranderd in 31 oktober, Halloween. Feitelijk overleed hij al op 29 oktober.
Nu terug naar Satanis. Regisseur Ray Laurent leverde hiermee zijn eerste en enige regieklus af. De man was voornamelijk werkzaam als editor gedurende zijn carrière. In eerste instantie lijkt Laurent alleen uit te zijn op sensatie. De compleet gefilmde missen liegen er immers niet om. Naakte vrouwen, verklede mannen, slangen, leeuwen, SM, al deze ingrediënten zijn aanwezig tijdens de diensten van de satanskerk. Deze beelden worden afgewisseld met interviews. Anno nu is het moeilijk de mensen van LaVey’s groep niet te zien als een stel mensen dat van gekkigheid niet weet waar ze met hun seksualiteit naartoe moeten. Wat dat betreft hebben we hier met een typisch product van de jaren ’60 te maken. Homoseksualiteit, de geneugten van masturbatie, op de billen geslagen worden met een zweep, alles is geoorloofd binnen de satanistische gemeenschap en past ook geheel in het straatje van het geloof volgens LaVey. Dat er toch wel een steekje los zit bij deze mensen, blijkt wel uit het feit dat men het heel normaal vindt om een leeuw als huisdier te hebben, maar ook om er gewoon mee te wandelen. Wat dat betreft bieden de interviews met buren en dochter Karla mooi tegengas. Zij hebben een wat nuchtere kijk op de zaak en schromen niet hun commentaar te geven. Ook zijn er christelijken geïnterviewd, maar wat hun mening hierover is, laat zich makkelijk raden. In feite hebben we gewoon te maken met een groep mensen in de jaren ’60 die zich vrij wil vechten uit het normale keurslijf. Dit doen ze onder de noemer van het satanisme. Eigenlijk zijn het gewoon personen die zich seksueel willen vrijvechten van hetgeen wat als normaal wordt gezien. In zijn tijd was deze documentaire misschien een sensatiebeluste film boordevol expliciete scènes. Anno nu heeft het zijn kracht enigszins verloren en lijkt het meer op een freakshow.

Beeldkwaliteit

Satanis staat in de beeldverhouding 1.33:1 op de DVD wat maar iets afwijkt van het originele formaat van 1.37:1. Over kwaliteit van het vertoonde kan ik kort zijn. Zo slecht kom je het namelijk maar zelden tegen. Menig oude VHS-band vertoont betere beelden. Het beeld barst van de krassen en beschadigingen. Vaak is hetgeen we te zien krijgen overbelicht. Ook de scherpte is treurenswaardig te noemen (zie screenshots). Qua kleuren is het al niet veel beter. Vooral huidtinten ogen verre van natuurlijk. Ook lijken de kleuren zo nu en dan uit te vloeien. Dit wordt ook wel colour bleeding genoemd. In hoge mate is er filmgrain waar te nemen. Ook zijn periodiek zogenaamde cigarette burns zichtbaar. Dit houdt in dat om de ongeveer zes en een halve minuut rechts bovenin het beeld een gat te zien is. Hierdoor wist de projectionist in de bioscoop dat hij van projector moest wisselen. Het is dan ook een teken dat voor deze DVD-transfer een releaseprint is gebruikt. Waarschijnlijk was er geen betere bron aanwezig, maar dit is wel heel erg triest. De documentaire is verdeeld in 8 hoofdstukken. De Nederlandse ondertiteling is leesbaar en staat op een prettige hoogte in het beeld.

Geluidskwaliteit

De originele Engelstalige monosoundtrack staat in Dolby Digital 2.0 (224 kbit/s) op de schijf. In vergelijking met het beeld is het geluid al niet veel beter. Vaak is het niet eens te verstaan wat er door de personen op het beeld verteld wordt. Het geluid piept en kraakt. Ook klinkt het geheel nogal dof en hol. Daarnaast zit er bijna continu een irritante sis door het geluid heen. Dit is wel allemaal authentiek, maar onze oren zijn dit gewoon niet meer gewend. Het volume van de track varieert ook nog eens. Het ene moment komt het allemaal harder en dan weer zachter de woonkamer in. Het enige positieve is wellicht dat de muziek redelijk overkomt ten opzichte van de overige geluiden en dat de audiotrack synchroon met het beeld loopt. Voor de rest één doffe ellende.

Extra's

Als menu hebben we te maken met een statisch scherm in de beeldverhouding 1.78:1 anamorf met op de achtergrond muziek in Dolby Digital 2.0 (192 kbit/s). Via dit menuscherm krijgen we toegang tot een aantal extra’s. Deze zijn allemaal niet Nederlands ondertiteld en voorzien van een Dolby Digital 2.0 track (224 kbit/s). Ze hebben allemaal overigens weinig van doen met de hoofdfilm zelf, maar kennen wel raakvlakken met het thema. De kwaliteit van zowel het beeld als het geluid is van een nog lager niveau als Satanis.

British Black Mass (6 min.)
In dit korte filmpje zijn we getuige van een ritueel in een Brits kasteel. Een voice-over begeleidt ons bij deze observatie van dit onderdeel van een satanische dienst. Linksonderin het beeld zien we een watermerk met de letters SWV (zie screenshot 6). Dit staat voor Something Weird Videos die de film uitgeeft in de Verenigde Staten. Het beeld heeft de verhouding 2.35:1 niet anamorf.

Candy Barr (5 min.)
Een schijnbaar humoristisch bedoeld filmpje dat een onderdeel moet zijn van een langere uitzending. Een man krijgt bezoek van de duivel. Deze verandert zijn familieprogramma op de televisie in een stripteaseshow. Ook hier zien we de letters SWV terug in beeld. Hier is de beeldverhouding 1.33 :1.

Coffin Orgies (30 min.)
Een documentaire waarin een presentator uitwijdt over verschillende voodoo-rituelen. Deze rituelen worden na zijn introductie vergezeld door een opvoering van zo’n ritueel door acteurs. Deze beelden zijn nogal expliciet te noemen. Deze feature kent de beeldverhouding 1.33:1.

Trailers
Hier treffen we vijf trailers aan van andere films verschenen op het American Grindhouse-label van De Filmfreak.

De DVD zit verpakt in een digipack waarbij we aan de binnenkant van de hoes nog enkele Engelstalige informatie aantreffen over de film. Dit is echter zo summier dat het weinig toegevoegde waarde heeft.

In de documentaire Satanis probeert men ons een beeld te geven van het ontstaan van het satanisme en satanisten in het algemeen. Dit speelt zich allemaal af eind jaren ’60. In onze tijd lijken de ondervraagden meer op gestoorde freaks die het satanisme slechts aangrijpen om bizarre diensten te organiseren boordevol (perverse) seks. Desalniettemin geeft het wel een aardig beeld van die tijd en van een aantal individuen die als groep seksuele vrijheid willen. Schijnbaar was er geen goede print van de film bewaard gebleven. De kwaliteit van het beeld en geluid zijn namelijk ver beneden de norm en zelfs heel beroerd. Een lage score is hier op zijn plaats. Er zijn een aantal extra’s toegevoegd aan deze DVD-uitgave. Deze hebben echter weinig met de film zelf van doen. Geschikt als tijdsdocument voor de geïnteresseerden, maar zeker niet meer dan dat.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Filmfreak Distributie.

Lees meer

• Vorige: Sea Monsters: Een Prehistorisch Avontuur 3-D (Blu-ray)
• Volgende: Push (Blu-ray)