Fanny & Alexander

Fanny (Pernilla Allwin) en Alexander (Bertil Guve) zijn de kinderen van de theaterdirecteur Oscar (Allan Edwal) en theateractrice Emilie Ekdahl (Ewa Fröligg). Elk jaar vieren ze Kerstmis met de gehele familie bij oma Helena (Gunn Wållgren) Het is er altijd een gezellige en vrolijke boel, waar de kinderen gefascinieerd luisteren naar de kleurrijke ooms en tantes. Groot is de schok als vader Oscar tijdens een theaterrepetitie instort en kort daarna overlijdt. Maar het leven van Fanny en Alexander verandert pas echt als moeder Emilie na een jaar hertrouwt met de zeer gelovige en dominante dominee Edvard Vergerus (Jan Malmsjö). De dominee wil dat het gezin bij hem komt wonen. In zijn ogen zijn liefde en warmte tussen mensen een zonde en een leugen. Hij wil dat ze afstand doen van hun materialistische zaken en de (kleurrijke) mensen uit hun verleden. De kinderen willen niet, maar moeder Emilie beslist anders. De nog jonge levens van Fanny en Alexander veranderen van vrolijkheid en geborgenheid naar haat en isolement.

In 1982 kondigde de Zweedse regisseur Ingmar Bergman aan dat Fanny och Alexander, zoals de film officieel heet, zijn laatste speelfilm zou worden. Hij heeft woord gehouden. Sinds de première van deze film heeft Bergman alleen nog maar toneelvoorstellingen en televisiefilms geregisseerd. Bergman besloot daarmee zijn filmcarrière met misschien wel zijn beste film ooit. In ieder geval was het de duurste film uit de Zweedse filmgeschiedenis. Fanny & Alexander is een prachtig epos over twee jonge kinderen en hun familie in het Zweden van begin twintigste eeuw. Bergman heeft jaren gewerkt aan het script, dat oorspronkelijk uit 1200 pagina\'s bestond. Hij woonde en werkte op dat moment in Duitsland, waar hij vanwege een conflict met de Zweedse belastingdienst naar toe was gevlucht. Hij maakte daar drie – teleurstellende – films en werkte ondertussen aan het script van Fanny & Alexander. Terug in Zweden begon een lange productieperiode van zeven maanden.
Het verhaal wordt verteld door de ogen van Alexander, zeg maar het alter ego van Bergman. Een groot deel is gebaseerd op de eigen jeugd van Bergman. Hij was zoon van een Lutherse dominee, die in het Zweeds bisschop wordt genoemd. Hij moest zich altijd zeer correct gedragen, om zo het goede voorbeeld te geven voor de buitenwereld. Dit aspect komt terug in het tweede deel van de film, als Fanny en Alexander samen met moeder Emilie bij de dominee gaan wonen. Onberispelijk gedrag is het magische woord volgens de dominee. Dat daarmee elk greintje spontaniteit en leven uit de twee kinderen wordt gezogen is niet belangrijk. Nee, altijd de waarheid spreken, daar gaat het om. Dat er vroeger in Bergmans jeugd ook mooie en fijne momenten zijn geweest zien we in het eerste deel van de film, als de gehele familie gezamenlijk Kerstmis viert. Iedereen is vrolijk en gezellig, al schuilt er soms ook verdriet en tragiek achter deze vrolijkheid.
Bergman heeft in eerdere films al vaker religie als thema aangeroerd (Het Zevende Zegel), maar nergens zo nadrukkelijk als in Fanny & Alexander. De kracht van de film zit niet alleen in het sterke verhaal, maar ook in de prima acteerprestaties van de gehele cast. De twee jonge kinderen Bertil Guve (Alexander) en Pernilla Alwin (Fanny) zijn erg overtuigend. Fanny heeft weinig tekst, maar haar blikken en houding stralen veel zeggingskracht uit. Zij mag dan misschien zwijgzaam zijn, de film zelf draait om de dialogen. Deze zijn uitermate interessant geschreven en bijna elke zin is krachtig en doeltreffend. Het zorgt er in ieder geval voor dat de film boeiend is van de eerste tot de laatste minuut. De film duurt ruim drie uur, maar verveelt eigenlijk geen moment. Ook nu werkte Bergman weer met zijn vaste cameraman Sven Nykvist, iemand die hij node miste tijdens zijn periode in Duitsland. Nykvist was een man met veel gevoel voor detail en wist altijd het juiste standpunt te vinden. Nykvistj kreeg een Oscar voor zijn camerawerk voor Fanny & Alexander. De film kreeg nog drie Oscars, waaronder die voor Beste Buitenlandse Film. Ingmar Bergman zelf kreeg een Oscar nominatie voor Beste Regisseur, maar wist deze niet te verzilveren. Bergman overleed in 2007 op 89-jarige leeftijd. Fanny & Alexander was inderdaad zijn laatste speelfilm.

In 2005 heeft Homescreen Fanny & Alexander uitgebracht op DVD in de NRC Handelsblad reeks. Deze uitgave is niet meer leverbaar. Deze nieuwe uitgave is nu zowel op DVD als op Blu-ray Disc uitgebracht door Lumière Home Entertainment. Dit is de bespreking van de Blu-ray Disc uitgave. Onze recensie van de eerdere DVD uitgave kun je hier teruglezen.

Beeldkwaliteit

Fanny & Alexander is op 35 mm film vastgelegd. Het originele beeldformaat is 1.66:1. De film heeft op deze uitgave een licht afwijkende beeldverhouding van 1.78:1, wat inhoudt dat links en rechts iets meer beeld zichtbaar is. Bij deze uitgave is ervoor gekozen het beeld links en rechts niet af te dekken, zoals dat in de bioscoop door het projectievenster wordt afgedekt, waardoor je af en toe de randen van het filmnegatief ziet (zie screenshot 5). De film staat in 1080/24p High Definition resolutie op de Blu-ray Disc. Het beeld heeft dus 1080 beeldlijnen progressief en heeft 1920*1080 beeldpunten (5x meer dan de DVD). De beeldsnelheid is 24 beelden per seconde (de originele filmsnelheid). Dit laatste houdt in dat je geen last hebt van de vier procent versnelling, zoals die bij PAL DVD’s wordt toegepast. Deze Blu-ray Disc uitgave is een 50 GB double layer disc. Voor de encoding van het beeld is gebruik gemaakt van de H264/MPEG4 AVC coderingsmethode.

De film is voor deze uitgave opnieuw in 2K High Definition resolutie gescand van het originele negatief. Fanny & Alexander ziet er in High Definition bijzonder mooi uit. Wat direct opvalt is de kleurenpracht van de film. Zeker het eerste gedeelte, waarin vrolijkheid en warmte de ingrediënten zijn, heeft het filmbeeld ook een vrolijk en warm gekleurd aanzien. In deze High Definition transfer komt dit prachtig tot zijn recht. Het tweede gedeelte van de film is het beeld donkerder en grauwer en ontbreekt de kleurigheid. Ook dit geeft deze transfer zeer fraai weer. Schaduwdetail is in dit donkere gedeelte van de film goed. Het beeld oogt niet gestoken scherp, maar heeft wel een hele mooie, sfeervolle flimische uitstraling. Detaillering is redelijk goed. Bij deze uitgave is ervoor gekozen geen DNR (digitale noise reductie) toe te passen, zodat de filmische sfeer bewaard bleef. Daardoor is filmgrain soms duidelijk zichtbaar aanwezig, al stoort dit niet en past dit bij de sfeer van de film. De film is opgedeeld in 18 hoofdstukken, die ook via het menu zijn te selecteren. De ondertiteling is goed verzorgd, al zitten er een paar kleine vertaalfoutjes in, en staat op een goede hoogte in beeld geplaatst.

Onderstaande HD screenshots zijn verkleind naar 1280*720 formaat en gecomprimeerd opgeslagen. Ze zijn daarom niet representatief voor de hoge beeldkwaliteit van Blu-ray Disc, maar geven wel een goede indruk.

Geluidskwaliteit

Het oorspronkelijke mono geluid van de film staat op deze Blu-ray Disc in twee varianten. Je hebt keuze uit een ongecomprimeerde PCM 2.0 mono audiotrack (48 kHz, 24 bit) of een DTS HD Master Audio 1.0 monotrack (48 kHz, 24 bit). De DTS HD MA track wordt door een gewone DTS decoder gezien als een DTS 1.0 audiotrack (48 Khz, 24 bit kb/s).
Om een paar redenen geven we Lumière een dik compliment voor de hier geboden kwaliteit. Ten eerste heeft men de mono audiotrack op deze Blu-ray Disc ook een hoge resolutie kwaliteit gegeven. En dat hoor je. Ten tweede heeft men bij de PCM track gekozen voor een 2.0 monotrack. Dit betekent dat de linker- en rechter frontspeaker beide hetzelfde signaal krijgen. Daardoor hoor je de audiotrack als een monogeluidstrack. De DTS HD MA 1.0 track wordt alleen via de centerspeaker weergegeven. Mocht nu de kwaliteit van je frontspeakers (veel) beter zijn dan de kwaliteit van je centerspeaker, dan heeft de PCM 2.0 track de voorkeur, omdat je dan het geluid via je beste luidsprekers hoort.
Hoe klinkt dan de soundtrack? Het zal geen verrassing zijn dat, ondanks het mono karakter, de geluidstrack zeer goed klinkt. De film richt zich bijna uitsluitend op dialoog. Deze zijn uitstekend te volgen. Ze passen heel mooi bij het beeld, het heeft continue het juiste perspectief. Heel knap hoe dit is gemaakt. Atmosferen zijn nauwelijks aanwezig en ook muziek wordt maar heel zelden gebruikt. Maar je mist deze aspecten nauwelijks, want de volle aandacht ligt bij de acteurs met hun dialogen. De film heeft ook veel verstilde momenten. Op zich lijkt het een heel eenvoudige geluidsband. Maar deze is met zorg gemaakt, waarbij de dialogen er in positieve zin uitschieten. Dit mede dankzij de hoge kwaliteit van beide geluidstracks.

Extra's

De Blu-ray Disc uitgave bestaat uit twee schijven. De film staat op de Blu-ray Disc, de extra documentaire staat op een DVD. De Blu-ray Disc start direct met de film. Tijdens de film kun je het optiemenu oproepen voor keuze van alle beschikbare opties. Dit menu wordt weergegeven zonder dat het afspelen van de film wordt onderbroken. Het menu ligt als een ‘overlay’ boven op het filmbeeld.

DVD-2

Dokument Fanny & Alexander (105 min)
Deze in 1986 uitgebrachte documentaire is door Ingmar Bergman zelf gemaakt. Het is een overzicht van de set van de eerste tot en met de laatste draaidag. We zien een zeer gedreven Bergman aan het werk, altijd druk en bezig met zijn acteurs. Via tussentitels geeft hij commentaar op de gebeurtenissen. Ook zijn er setopnames van scènes die niet in deze versie van de film zitten, maar later wel gebruikt zijn voor een televisieserie. De documentaire is in 1.33:1 beeldformaat met Dolby Digital 2.0 mono geluid. De documentaire is Nederlands ondertiteld.

De Blu-ray Disc keepcase zit in een kartonnen slipcase met dezelfde afbeelding als de cover.

De twee kinderen Fanny en Alexander leven gelukkig met hun ouders en familie. Als vader Oscar overlijdt, verandert hun leven volledig. Moeder Emilie hertrouwt met een streng gelovige Lutherse bisschop, waardoor Fanny en Alexander afgesloten worden van hun familie en hun eigendommen.
Fanny & Alexander is de laatste speelfilm van de Zweedse regisseur Ingmar Bergman. Het drie uur durend boeiend epos, dat uitstekend acteerwerk laat zien in prachtige decors, wordt algemeen als zijn beste meesterwerk beschouwd. Het High Definition beeld en geluid van deze Blu-ray Disc uitgave zijn beide van zeer goede kwaliteit. De uitgave heeft als extra een DVD waarop een uitgebreide documentaire staat.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Lumière Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Day the Earth Stood Still, The (1951) (Blu-ray)
• Volgende: Bank Job, The (Blu-ray)