Dirty Dozen, The (SE)

In de Tweede Wereldoorlog krijgt Majoor Reisman (Lee Marvin) een welhaast onmogelijke missie: het trainen van twaalf veroordeelden waarmee hij een levensgevaarlijke missie uit moet voeren op vijandelijk grondgebied. Het dozijn mannen, bestaande uit moordenaars en psychopaten, kan gratie verdienen als ze de missie overleven. Maar de zaken worden nog eens extra bemoeilijkt omdat twaalf bajesklanten logischerwijs niet bepaald openstaan voor autoriteit. Mannen als Franko (John Cassavetes), Pinkley (Donald Sutherland), Jefferson (Jim Brown) en Maggott (Telly Savalas) maken het Reisman niet gemakkelijk. En ondertussen staat ook de legertop in Reisman’s nek te hijgen. Geen van de mannen aan de top verwacht dat Reisman en zijn anti-autoritaire twaalftal de missie zullen volbrengen. Het ‘dirty dozen’ is echter vastbesloten om zich te bewijzen.

Het in 1967 verschenen The Dirty Dozen, destijds genomineerd voor vier Oscars, is gebaseerd op een boek van E.M. Nathanson. In de eerste versie van het script was het een traditionele WOII-film, maar met de (door velen als zinloos bestempelde) Vietnamoorlog in volle gang wilde regisseur Robert Aldrich daar qua thematiek op inspelen. En dus werd The Dirty Dozen na herschrijven vooral een prent die je wil laten zien hoe gruwelijk oorlog is. Al zul je dat bij het bekijken van de film wellicht niet meteen merken. Wanneer het dozijn mannen namelijk hun training doorloopt gebeurt dat niet zonder komische situaties. Bijvoorbeeld wanneer Donald Sutherland\'s personage Pinkley zich voor moet doen als een generaal (een scène die Sutherland naar eigen zeggen de rol in MASH opleverde en zijn grote doorbraak inluidde). Maar als na dik anderhalf uur dan eindelijk de missie van start gaat wordt langzamerhand duidelijk wat Aldrich bedoelt te zeggen. Al was aanvankelijk niet iedereen het eens met de manier waarop dit gebeurt. Van één van de scènes op het eind – het is niet moeilijk in te zien welke – hadden de studiobazen dan ook liever gezien dat deze het eindresultaat niet in de huidige vorm had gehaald. Maar Aldrich hield voet bij stuk, ook al waarschuwden sommigen dat het hem de Oscar zou kosten, en hield de gruweldaad gewoon in de film. Geen compromis. En terecht, want het contrast tussen de regelmatig speelse training en de meedogenloze praktijk van de oorlog draagt veel bij aan de kracht van de film. Ook de cast helpt daaraan mee, want voor The Dirty Dozen wist Aldrich een indrukwekkende verzameling acteurs op te trommelen. Sommigen weliswaar nog aan het begin van hun carrière, maar dat mag de pret niet drukken. Het is hoe dan ook leuk om namen als Donald Sutherland, Charles Bronson en Telly Savalas (die later vooral bekend zou worden om zijn rol als Kojak) in één film te zien. Verder is Lee Marvin perfect gecast als Major Reisman: onderkoeld en altijd de indruk wekkend dat hij de zaakjes onder controle heeft. Opvallend genoeg had men oorspronkelijk John Wayne gevraagd voor de rol, maar deze bedankte voor de eer. Dat is maar goed ook, want het is zeer onwaarschijnlijk dat Wayne Marvin had kunnen overtreffen. Het goede acteerwerk en nog altijd actuele thematiek zorgen ervoor dat The Dirty Dozen ook nu, bijna 40 jaar na de oorspronkelijke release, nog steeds het bekijken waard is. En dus is het niet zo vreemd dat de film op DVD-gebied onlangs de Special Edition behandeling heeft gekregen. Hieronder een bespreking van de resulterende 2-disc uitgave.

Beeldkwaliteit

The Dirty Dozen staat in 1.78:1 op DVD, wat dicht bij het oorspronkelijke 1.75:1 ligt. De anamorfe transfer heeft een goede scherpte, met slechts sporadisch een soft shot. Ook over de kleurweergave – uiteraard veel bruin en groen in deze film – valt weinig te klagen. Weliswaar zie je aan de ietwat fletse kleuren dat je met een oudere film te maken hebt, maar dat zal niemand een bezwaar vinden. Op eenzelfde manier is het eveneens geen ramp dat er wat lichte grain en ruis in het beeld te zien zijn. De staat van de print varieert per scène: er zijn shots waarbij nagenoeg geen vuiltje of krasje te zien is, maar ook shots die duidelijker de leeftijd van het bronmateriaal tonen. Over het algemeen valt het echter zeker niet tegen. Tekortkomingen zijn er in de vorm van de gebruikte edge enhancement en de hoog geplaatste ondertiteling. Desalniettemin is het, rekening houdend met de leeftijd van de film, een prima transfer!

Geluidskwaliteit

Zoals al eerder vermeld was The Dirty Dozen genomineerd voor vier Oscars. Slechts één van de nominaties werd daadwerkelijk verzilverd, namelijk die voor de Beste Geluidseffecten. Maar de verwende filmkijker is tegenwoordig natuurlijk wel wat meer gewend dan zo’n veertig jaar geleden. Waarmee we niet willen zeggen dat de op DVD aanwezige Dolby Digital 5.1-track (384kbit/s) beroerd klinkt. Al hoor je aan een beperkte dynamiek wel direct dat je met een oudere film te maken hebt. Qua spreiding en helderheid valt het spoor echter zeker niet tegen. Wat surroundgebruik betreft is de track uiteraard niet vergelijkbaar met een moderne film, maar de muziek en effecten die van achter te horen zijn geven het spoor zo nu en dan een aardige ruimtelijkheid. Het LFE-kanaal doet zijn werk netjes zonder te overheersen. Wat wel een klein minpuntje is, is dat de dialogen zacht doorbloeden naar de linker- en rechterspeaker. Maar verder is het een bovengemiddeld audiospoor.

Extra's

Zoals het hoort bij een Special Edition tref je ook op de twee schijfjes van The Dirty Dozen een aardige collectie extra’s aan. Afgezonderd van audiocommentaar en trailer zijn alle extra’s Nederlands ondertiteld.

Introduction (4 min)
Op de eerste disc kun je om te beginnen kijken naar een korte inleiding van Ernest Borgnine, die naast wat algemene info over de film tevens met enkele anekdotes komt. De inleiding bevat wel enkele spoilers, wees dus gewaarschuwd als je deze voorafgaande aan de film wilt bekijken.

Audiocommentaar
Een samengesteld commentaarspoor waarop je schrijver E.M. Nathanshon, filmhistoricus David Schow, castleden Jim Brown, Trini Lopez, Stuart Cooper en Colin Maitland, producer Kenneth Hyman en Captain Dale Dye hoort. Laatstgenoemde heeft niks te maken met The Dirty Dozen, maar heeft wel opgetreden als militair adviseur bij veel andere films. Van hem kun je dan ook vooral een vergelijking tussen film en werkelijkheid verwachten. De overige sprekers praten o.a. over de opnames, de totstandkoming van het script en andere info en weetjes over de film. Een interessant commentaar met nagenoeg geen stiltes. Ook prettig is dat duidelijk wordt aangekondigd welke spreker aan het woord komt.

Operation Dirty Dozen (9 min)
Een promotionele featurette uit de jaren ‘60, waarin je meekijkt met de opnames van de film en wat oppervlakkige informatie krijgt over cast en verhaal.

Trailer
De laatste extra op het eerste schijfje is de trailer voor de film, die met een verhouding van 1.78:1 (anamorf) en DD 2.0-geluid op het scherm verschijnt.

The Dirty Dozen: The Next Mission (92 min)
Na het succes van de film werden er drie voor TV gemaakte vervolgen geproduceerd. De eerste daarvan, The Next Mission (1985), is als extra aanwezig op de tweede disc van deze SE. Van de oorspronkelijke cast zijn alleen Lee Marvin, Ernest Borgnine en Richard Jaeckel van de partij. Het verhaal is nagenoeg identiek aan dat van de voorganger: Marvin krijgt wederom twaalf gedetineerden onder zich, dit maal om een aanslag op Hitler te verijdelen (de geallieerden verwachten dat de incapabele Hitler zich snel zal overgeven, terwijl met een capabele opvolger de strijd weer op zal laaien). Helaas doet de film erg gekunsteld aan en zit vol clichés. Ook het acteerwerk maakt ditmaal geen indruk. Wat ook niet meehelpt is dat The Next Mission zich kort na de gebeurtenissen in het origineel afspeelt, maar dat de acteurs inmiddels zichtbaar 20 jaar ouder zijn. Schoolvoorbeeld van een overbodig vervolg dus. Het beeld van de TV-film heeft de verhouding van 1.33:1 en het geluid is in DD 2.0-formaat.

Armed and Deadly: The Making of The Dirty Dozen (31 min)
In deze featurette blikken cast en crew terug op de productie. Ook komen er enkele filmhistorici aan het woord over de plek van The Dirty Dozen binnen de filmgeschiedenis. Een aardige extra, met redelijk wat info en anekdotes.

The Filthy Thirteen: Real Stories from behind the Lines (47 min)
Schrijver E.M. Nathanson baseerde zijn boek op de werkelijkheid. Deze extra gaat over ‘The Filty Thirteen’, een groep WOII-militairen onder leiding van Jake McNiece. Weliswaar waren het geen veroordeelden, maar wel een selectie van de meest geharde paratroepers ooit. Hun naam ontleenden ze aan het feit dat ze zich lange tijd niet wasten. In deze uitgebreide documentaire vertellen McNiece en andere betrokkenen/deskundigen over de missies van De Vieze Dertien en wat hen zo bijzonder maakte.

Marine Corps Combat Leadership Skills (30 min)
Een promofilm voor het US Marine Corps, waarin wordt uitgelegd welke kwaliteiten je moet hebben om het ver te kunnen schoppen bij de mariniers. De presentatie van dit alles is in handen van Lee Marvin, die tijdens WOII zelf ook bij het korps zat.

In The Dirty Dozen zie je hoe majoor Reisman (Lee Marvin) tijdens de Tweede Wereldoorlog twaalf anti-autoritaire veroordeelden onder zich krijgt om er een levensgevaarlijke missie uit voeren. Het is een erg geslaagde ensemble-film, met als een van de pluspunten het prima acteerwerk van de all-star cast. Ook de manier waarop regisseur Robert Aldrich het contrast tussen training en harde werkelijkheid toont draagt bij aan de kracht van The Dirty Dozen. De Special Edition DVD-uitgave heeft - rekening houdend met de leeftijd van de film – een prima beeldkwaliteit en bovengemiddeld 5.1-geluid. Een redelijk pakket aan extra\'s verschaft je een blik op de productie en geeft tevens wat achtergrondinfo over het op waarheid gebaseerde gegeven van de film. Als additioneel extraatje is ook een van de overbodige, voor TV gemaakte vervolgen op The Dirty Dozen aanwezig. En daarmee is het een nette uitgave van deze klassieker.

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Warner Home Video.

Lees meer

• Vorige: Moonraker (UE) (DVD)
• Volgende: For Your Eyes Only (UE) (DVD)