Bowling for Columbine

Filmmaker Michael Moore probeert in deze intrigerende documentaire te achterhalen waar de oorsprong van de Amerikaanse honger naar macht en geweld vandaan komt; zijn de Amerikanen wapengekken of zijn ze gewoon gek? Hij concentreert zich op een tweetal incidenten met vuurwapens. Het eerste is het schietincident in Columbine High School (Littleton, Colorado) waar twee jongens op 20 april 1999 in de ochtend gaan bowlen en later op de dag om onverklaarbare redenen een bloedbad onder de scholieren aanrichten en vervolgens de hand aan zichzelf slaan. Het tweede incident betreft een situatie in Flint (Michigan), de geboortestad van Moore, waar een zesjarig jongetje het leven berooft van een medescholier. Waarom vonden deze incidenten plaats en waarom zullen ze niet de laatste zijn? Duidelijk in beide gevallen was dat de moordenaars heel makkelijk aan wapens konden komen waarmee ze dood en verderf zaaiden. Het blijkt vrij eenvoudig om aan een wapen te geraken in Amerika, getuige de beelden aan het begin van de film waarin Moore een bank binnenloopt, een rekening opent, en na het invullen van wat papierwerk met een geweer naar keuze kan vertrekken. Moore tracht het antwoord te vinden in de ongebreidelde verkrijgbaarheid van wapens in het land dat het enige in de wereld is waar jaarlijks meer dan 10.000 mensen sterven als gevolg van vuurwapengebruik. Hij hekelt filmacteur Charlton Heston, voorzitter van de National Rifle Association (NRA), die tien dagen na het incident op Columbine een vergadering heeft belegd in Littleton waarin hij ten overstaande van een rouwende gemeenschap onomwonden het vrije wapenbezit propageert. Iets wat hij later precies hetzelfde zou doen bij het drama in Flint.
In eerste instantie lijkt het erop dat het vrije wapenbezit, nog altijd een grondwet in de VS, de oorzaak is van de vele uitspattingen. Moore beargumenteert of de honger naar geweld van het Amerikaanse volk wordt beïnvloed door gewelddadige video games en de rockmuziek van Marylin Manson zoals sommigen willen doen geloven. Waarom heeft Amerika de twijfelachtige eer om op nummer 1 te staan als het om schietincidenten gaat? Moore neemt je aan de hand van een animatie mee terug in de geschiedenis van Amerika en komt tot de conclusie dat angst, gevoed door racisme onder de bevolking in de blanke voorsteden, de grote drijfveer is om wapens en alarmapparatuur aan te schaffen en daarmee een bepaald veiligheidsgevoel te creëren. De media, het bedrijfsleven en de politici zijn er in geslaagd om het volk bang te maken. Op televisie is misdaad het entertainment van de dag, Bloed krijgt alle aandacht. Het journaal geeft alleen maar beelden weer van naamloze zwarten die worden beschuldigd van het begaan van een misdaad. Een naamloze man, stedeling, meestal zwart, wordt de zondebok voor allerlei dingen. Het demoniseren van de zwarten of Latino's is gemeengoed op de Amerikaanse televisie. Hiermee wordt de angst van de blanke Amerikaan voor de zwarte bevestigd. Maar ook de overheid speelt een belangrijke rol in het aanzetten tot angst. De buitenlandse politiek is er op gericht om de belangen van het eigen land te borgen. Niet alleen het financiële aspect is daarbij belangrijk. Gewoonlijk wordt er uit een latent aanwezige angst gereageerd om bepaalde verworvenheden maar niet te hoeven verliezen. Onder het motto van bescherming van de democratie worden daden van de grofste willekeur gepleegd. Angst zet aan tot angst en wapengekletter is doorgaans het middel om dat te bereiken. Het heeft uiteindelijk geleid tot een ingeburgerde culturele angst.
Een belangrijke opmerking uit de documentaire is "Als wapens de mensen meer veiligheid gaven was Amerika één van de veiligste landen". Niets is minder waar. Onderzoek in Canada wijst uit dat schietincidenten met dodelijke afloop eerder uitzondering dan regel zijn. In Canada hebben 10 miljoen gezinnen in totaal 7 miljoen vuurwapens in bezit zonder ze te gebruiken. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het aantal wapens dat in het bezit is van burgers niet van belang is voor het aantal moorden dat gepleegd wordt. Moore vergelijkt de Canadese manier van leven met dat in de Verenigde Staten en concludeert dat de media en de politiek totaal verschillend te werk gaan. De consensus tussen de etnische bevolkingsgroepen en de autochtone bevolking is gebaseerd op wederzijds respect waardoor de leefomgeving er één is waar een ieder zijn voordeur niet op slot hoeft te doen.
Moore was eerder succesvol met de documentaire Roger and Me (1989) waarin hij de beslissing van General Motors om de fabriek in Flint te sluiten aan de kaak stelde. Nadat hij samen met een aantal slachtoffers van het Columbine massacre de winkelketen K-Mart succesvol 'dwingt' om niet langer meer munitie te verkopen heeft hij in het laatste fragment van de film een interview met Charlton Heston. Je ziet de bejaarde filmacteur het steeds moeilijker krijgen met het beantwoorden van de gerichte vragen van Moore. Op de vraag waarom hij geladen wapens in huis heeft antwoord deze letterlijk "Ik maak gebruik van het recht dat ik heb gekregen van de wijze blanken die dit land hebben gesticht". Heston beweert zelfs dat het hoge aantal incidenten wordt veroorzaakt doordat Amerika waarschijnlijk een grotere etnische verscheidenheid heeft dan sommige andere landen.

Met een blik van ongeloof en verbijstering, maar ook met een droeve glimlach, heb ik deze documentaire bekeken. Hoe absurd is de Amerikaanse samenleving ten heden dage? De film bevat een aantal humoristische momenten waarbij ik een cynisch lachje niet kon onderdrukken maar wel met het besef dat deze situaties de problemen van de keiharde realiteit ongenadig weergeven. Een voorbeeld hiervan is dat Moore in Los Angeles aan een politieagent vraagt waarom hij niemand arresteert voor de enorme luchtvervuiling in de stad. Een ander voorbeeld is de kledingswijze van de Amerikaanse jeugd. Te wijde broeken zouden verboden moeten worden. Vervolgens zie je een jochie een compleet wapenarsenaal uit zijn broek toveren. Moore dankt een Canadese huiseigenaar omdat deze hem niet neerschoot op het moment dat hij de huisdeur controleerde of deze op slot zat.
Maar het is niet alleen humor waar de satirische (en ook soms absurdistische) Moore gebruik van maakt. Het nooit eerder uitgegeven beeldmateriaal en de geluidsfragmenten van de twee incidenten gaan door merg en been en maken dat je nekharen rechtop gaan staan. Tragiek ten top, maar bovenal uitermate schokkend. Hij ageert tegen het vrije wapenbezit waarbij hij de emotionele confrontatie niet uit de weg gaat. Het knappe in de film is dat de regisseur, tegelijkertijd acteur in zijn eigen documentaire, nimmer op de voorgrond treedt. In de interviews stelt hij gerichte vragen zonder de geïnterviewde persoon te schofferen of te provoceren, hoe slecht en doortrapt deze ook moge zijn. Moore geeft de toeschouwer geen moment rust. De afwisseling tussen televisie- en filmmateriaal, interviews met experts, de straatinterviews met de gewone man, het is allemaal echt en niet gespeeld. Als een geëngageerd entertainer vervult hij de rol van een Amerikaanse Pieter Storms om als breekijzer te fungeren om de verkoop van de gewraakte K-Mart kogels te doen stoppen. Niet ten faveure van hemzelf, maar juist voor de Amerikaanse samenleving.
De film kreeg de speciale 55ste filmprijs van Cannes toegekend. Het aldaar aanwezige publiek stond na de vertoning van de film bijna 15 minuten op de banken. De belangrijkste filmprijs, de Academy Award, werd eveneens in de wacht gesleept. De uitreiking van deze prestigieuze filmprijs in de categorie 'Beste Documentaire/Film' baarde behoorlijk wat opzien omdat Michael Moore in zijn dankwoord zijn afkomst niet verloochende en zijn spreektijd besteedde aan de oorlog in Irak en zich adresseerde aan president Bush en zei: "Mr. Bush. Shame on you, Mr. Bush, shame on you. And, whenever you've got the Pope and the Dixie Chicks against you, your time is up."
Deze documentaire moet iedereen minstens een keer gezien hebben. Al is het maar om herinnerd te worden aan de afschuwelijke momenten in Littleton en Flint en al die andere gebeurtenissen die de waanzin ten top zijn. Ik hoop van ganser harte dat Michael Moore met deze fantastische film er in zal slagen om als voorstander van een antiwapenbeleid het zittende establishment zal weten te overtuigen dat de Amerikaanse grondwet op het punt van vrij wapenbezit zal moeten veranderen. Of dit gaat lukken? De tijd zal het leren, maar Michael Moore gelooft daar zelf niet meer zo in.
Persoonlijk vond ik de film op sommige momenten erg emotioneel en voelde ik op een aantal momenten de tranen branden. Iets wat mij niet snel gebeurt bij het zien van een film. Echter, dit is non- fictie van de bovenste plank waarin Moore diepgelegen snaren weet te raken!

Beeldkwaliteit

Het beeld van Bowling for Columbine is vastgelegd in de beeldverhouding 1.85:1 (anamorf). Dit formaat komt overeen met het oorspronkelijke bioscoopformaat. De kwaliteit van de beelden is wisselend. De film bevat redelijk veel authentiek materiaal dat afkomstig is van televisieopnames en oud filmmateriaal waardoor de kwaliteit van het gepresenteerde beeld wisselend is. Dan zijn de beelden weer scherp en dan weer soft. Af en toe is er een lichte edge enhancment zichtbaar. Bovenal geldt dat in het gepresenteerde beeld behoorlijk wat grain aanwezig is. Hierdoor krijgt de film nog meer het karakter en de look van een documentaire. Gezien de leeftijd van de film mag je aannemen dat de grain met opzet is aangebracht om de documentairestijl te benadrukken. De kleuren zijn helder en mooi in balans. Behoudens een aantal compressieartefacten bevat de transfer verder geen noemenswaardige problemen. De optionele Nederlandse ondertiteling is goed onder in het beeld geplaatst.

Geluidskwaliteit

Het geluid is vastgelegd middels een Dolby Digital 5.1 track waarvan de bitrate 384 kb/s bedraagt. Het geluid is voornamelijk op dialoog georiënteerd waarbij een aantal malen muziek is te horen. De dialoog wordt helder en duidelijk zonder problemen weergegeven. De muzikale passages klinken helder en laten een brede stereospreiding horen. Af en toe horen we achtergrondgeluiden en muziek uit de surroundluidsprekers waardoor het surround-gehalte vrij beperkt is gebleven. De subwoofer wordt in een aantal muziekfragmenten gebruikt om een bepaalde spanning op te bouwen. Veel meer valt er eigenlijk niet over te zeggen. Voor een documentaire een meer dan goed geluid.

Extra's

De DVD wordt geleverd met een tweede disc waar, naast het audiocommentaar van disc 1, interessant bonusmateriaal op is vastgelegd. Alle extra's, behalve het audiocommentaar, zijn voorzien van Nederlandse ondertiteling. De volgende extra's zijn te bekijken en te beluisteren:

Audiocommentaar
Het commentaar is ingesproken door een aantal "interns", (praktikanten) en productieassistenten die op de een of andere manier betrokken waren bij de productie van de documentaire. Het zijn allemaal jonge mensen die met elkaar een hoop lol hebben als zij de beelden die voorbij komen voorzien van hun opmerkingen. Voor de echte liefhebber is dit commentaar niet echt interessant want het geeft niet veel waardevolle achtergrondinformatie. Toch wel aardig om eens te beluisteren.

Press Conference (lengte: 21:59, aspect: 4:3, geluid: DD 2.0)
In deze extra worden een veertiental vragen door Michael Moore voor de verzamelde pers beantwoord. Een bijzonder interessante bonus die meer inzicht geeft in de film en de man die de film gemaakt heeft. De vragen kunnen afzonderlijk geselecteerd worden. Ook kan de volledige persconferentie in zijn geheel achter elkaar bekeken worden. De volgende vragen worden behandeld?
- Hoe kwam deze documentaire tot stand?
- Hoe bent u te werk gegaan?
- Heeft de bioscoop een grote impact dan de televisie?
- Wat kan de reactie zijn van de NRA over Charlton Heston?
- Wat is uw doelgroep?
- Wat is het doel van de film?
- Leidt geweld op televisie tot meer criminaliteit?
- Is het nuttig om geweld te laten zien?
- Hoe kan de media een positieve rol spelen?
- Waar is het geweer dat u heeft gekregen bij de bank?
- Hoe krijgt u mensen zover dat ze u alles vertellen?
- Gaan komedie en geweld samen?
- Waar haalt u uw motivatie vandaan?
- Delen meer Amerikanen uw mening?

Interview (lengte: 25:05, aspect: 4:3, geluid: DD 2.0)
Tijdens het Regus Film Festival in Londen waar Moore zijn film promootte werd een interview met hem georganiseerd.
Moore vertelt over zijn staande ovatie in Cannes en dat.dat de snelwegen rondom de steden afgesloten moesten worden bij zijn boekpromoties van "Stupid White Men". Hij vertelt ook dat hij de titel van de film zou moeten veranderen. Wie zou er nu naar een film gaan die Bowling for Columbine heette en Amerika in een zwart daglicht zou zetten. Moore was ervan overtuigd dat iedereen het mis had en hield de naam aan en kreeg gelijk. De film werd een doorslaand succes. Verder zegt Moore dat Amerikanen geen wapengekken zijn. Ze zijn gewoon gek en dat ze allemaal een gemeenschappelijke geestesziekte hebben. Hij geeft ook aan waarom hij vindt dat dit zo is. Verder wordt in het interview dieper ingegaan op de angst van de mensen in Amerika en wat er daardoor met hen gebeurt. Leuk om te horen is hoe Moore uiteindelijk bij Charlton Heston terechtkwam.

In My Opinion (lengte: 11:15, aspect: 1.85:1 LTBX, geluid: DD 2.0)
De Belg Julien Vrebos, voormalig fotograaf en tegenwoordig maker van "human interest programma's", becommentarieert een aantal fragmenten uit de film en geeft zijn visie over de beelden.

Filmography
In een vijftal pagina's wordt informatie gegeven welke films Moore geregisseerd heft, welke waarin hij geacteerd heeft en welke boeken hij geschreven heeft.

Biography
Een korte beschrijving van de levensloop van Michael Moore wordt hier gegeven.

Music Video Marylin Manson (lengte: 03:08, aspect: 4:3, geluid: DD 2.0)

Trailers
Bowling for Columbine (duur: 01:58, aspect: 1.85:1 LTBX, geluid: DD 2.0)
Bloody Sunday (duur: 01:59, aspect: 1.85:1 LTBX, geluid: DD 2.0)
Underground (duur: 01:01, aspect: 1.78:1 LTBX, geluid: DD 2.0)
The Pianist (duur: 01:26, aspect: 1.85:1 LTBX, geluid: DD 2.0)

Eenmaal deze documentaire bekeken te hebben, kan je alleen maar tot de conclusie komen dat we blij mogen zijn dat wij hier in Nederland wonen en dat wij (nog) niet geworden zijn zoals de wapengekke Amerikanen. Bowling for Columbine is een controversiële documentaire waarin regisseur Michael Moore de kijker toont hoe dolgedraaid Amerika is. Het land waar mensen een geladen wapen onder het kussen verbergt als gevolg van een cultureel ingebakken angst voor hun naasten. De documentaire is prima op DVD gezet. Daarbij krijgen we een aantal extra's die meer inzicht geven in de achtergrond van de regisseur en het maken van de film. Je hoeft absoluut geen pacifist te zijn om deze documentaire te bekijken. Het is gewoon verplichte kost die ons allen tot denken zet. Huren of aanschaffen. Dat maakt niet uit. Gewoon gaan zien!

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door A-Film Home Entertainment.

Lees meer

• Vorige: Birthday Girl (DVD)
• Volgende: Lone Star State Of Mind (DVD)