Alles over de soorten luidsprekers

Alles over de soorten luidsprekers

Welke luidsprekers zijn er nu eigenlijk?

Iedereen weet wat luidsprekers zijn, maar er zijn zoveel merken en nog veel meer soorten. Wat zijn nou eigenlijk satellietsystemen, zuilen of boekenplank-modellen en dipool-luidsprekers?

Voor diegene die dat nog niet weet gaan we dat hier uitleggen.We maken onderscheid in een aantal soorten luidsprekers en zullen per soort de kenmerken op een rijtje zetten. We geven geen voor- en nadelen, omdat die voor iedereen anders kunnen zijn. De een wil graag zo klein mogelijke luidsprekers, terwijl de ander het niet groot genoeg kan zijn. En alles wat daartussen zit. Daarom houden we het bij kenmerken, zodat je zelf kunt bepalen of dat voor jou een voordeel of juist een nadeel is.

We onderscheiden luidsprekers vooral in afmetingen, maar ook in weergave wordt onderscheid gemaakt. Er zijn voor wat betreft de afmetingen eigenlijk maar drie soorten luidsprekers; satellieten, boekenplankmodellen en zuilen. Voor wat betreft de weergave is het net iets anders, daarbij is het onderscheid veel groter; bas-reflex luidsprekers, dipool, center, satellieten, full range, twee-weg, twee-en-een-half-weg, drie-weg en zelfs meer. Om het overzicht enigszins te bewaren en omdat we nu eenmaal een film-gerelateerde site zijn beperken we ons tot de luidsprekers die het meest voorkomen in een HT-opstelling en laten we de weergavescheiding grotendeels achterwege. We zullen wel de dipool onder de loep nemen, omdat deze vooral bedoeld zijn voor surroundweergave.

We bespreken in dit artikel de volgende soorten luidsprekers:

Satellieten
Boekenplankluidsprekers
Zuilen
Di/Bipool
Subwoofer

Gewoon kopen of eerst luisteren?

Satellieten

Dit zijn over het algemeen vrij kleine luidsprekers met een relatief beperkt weergavegebied. Ze worden dan ook vaak verkocht bij alles-in-1 sets of receivers met een kleiner vermogen. Laat je echter niet misleiden door het formaat, er bestaan sets die zeer goed klinken.

Afmetingen

Meestal zijn deze qua afmetingen maximaal zo'n 20 cm hoog en 15 cm diep en bevatten maar 1 of hooguit 2 conussen. Zonder subwoofer klinken zelfs de beste sets nog niet lekker, deze is dus noodzakelijk. De afmetingen hiervan verschillen echter zo enorm veel dat er geen van/tot omschrijving voor is.

Plaatsing

De kleine afmetingen maken dat deze setjes zeer goed uit het zicht te plaatsen zijn. De modellen met twee conussen zijn de wat grotere jongens en deze zijn wat minder goed uit het zicht te plaatsen. Ze kunnen eenvoudig aan de muur gehangen of op een plank gezet worden. Ook zijn er diverse steunen te koop om ze op luisterhoogte te plaatsen. Zoals gezegd is een subwoofer eigenlijk noodzakelijk en de plaatsing daarvan is erg afhankelijk van diens afmetingen.

Weergave

De weergave is over het algemeen vrij beperkt en zonder aanvullende subwoofer klinken deze luidsprekers meestal niet prettig, omdat ze nogal wat lage frequenties missen. Indien de set over een subwoofer beschikt zijn deze setjes over het algemeen wel voor film geschikt. Met een receiver kan de bas via de subwoofer gemixed worden, waardoor er uiteindelijk een mooi geluidsbeeld ontstaat. Doordat de klankkasten vaak van kunststof of aluminium gemaakt zijn, wegen ze meestal niet zo veel. De weergavefrequentie begint meestal rond de 100 Hz.

Geschikt voor?

Door het beperkte frequentiebereik van deze modellen zijn ze eigenlijk alleen geschikt voor film en niet voor muziek.

Overige informatie

Deze setjes kunnen enorm variëren in prijs, waarbij genoteerd dient te worden dat de duurdere setjes eigenlijk altijd wel 2 conussen bevatten, wat voor een betere geluidsweergave zorgt. Het zijn in dat geval dan ook eerder miniatuur boekenplankmodellen dan echte satelliet-luidsprekers.

Top

Boekenplankmodellen

Dit zijn de modellen die groter zijn dan satellieten en ook meer bereik hebben. Deze zijn eigenlijk altijd twee-weg en bestaan uit een lage- en middentonen weergever (woofer) en een hoge tonen weergever (tweeter).

Afmetingen

Boekenplank-modellen verschillen in afmetingen, maar we kunnen aanhouden dat ze meestal vanaf zo'n 30cm hoogte beginnen tot ongeveer 50cm hoogte. De diepte variëert enorm en is sterk afhankelijk van de fabrikant. Dit komt omdat de compacte hoogte de grootte van de klankkast nogal beperkt. Om toch een zo gunstig mogelijke klankkast te bouwen wordt er dus de diepte in gebouwd, met als resultaat dat veel boekenplank-modellen dieper zijn dan hun hoogte.

Plaasting

De naam van dit model verraadt zichzelf, het zijn luidsprekers om op de boekenplank te plaatsen. Er zijn ook bijzonder mooie luidsprekersteunen verkrijgbaar om ze op te plaatsen. Hiermee plaats je de luidsprekers op de juiste hoogte om zo optimaal te genieten van hun kunnen.

Weergave

Vooral de wat grotere modellen hebben niet echt een subwoofer nodig, al mis je dan toch wat laag in de onderste frequenties. Gemiddeld genomen beginnen deze luidsprekers bij ongeveer 80 Herz met weergeven waardoor een subwoofer wel een goede aanvulling kan zijn. Er bestaan ook modellen die een bijna volledige Full-Range weergave aankunnen, maar daar moet je behoorlijk voor in de buidel tasten.

Geschikt voor?

Deze modellen zijn geschikt voor zowel film als muziek. Hierbij moet je wel rekening houden dat vooral de kleinere uitvoeringen wel geschikt zijn voor muziek, maar dan met ondersteuning van een subwoofer. De grotere jongens hoeven dat niet voor muziek, maar voor film blijft een subwoofer wel nodig.

Overige informatie

Deze luidsprekers kunnen naast een behoorlijke afmeting ook nog aardig wat wegen, omdat ze bijna altijd van hout zijn gemaakt. Bij gebruik van steunen moet je dus rekening houden met het maximale gewicht. Satellietsteunen zijn alleen geschikt voor de kleinere boekenplank-modellen.

Top

Zuilen

Zuil luidsprekers zijn de grote jongens. Deze zijn twee-weg, twee-en-een-half-weg, drie-weg of meer, hoewel meer eigenlijk niet kan. Maar meestal is er dan sprake van een ingebouwde subwoofer of extra woofer voor extra laagweergave.

Afmetingen

Zuil luidsprekers zijn er vanaf ongeveer 50cm tot enorm hoog. De diepte kan verschillen en is sterk afhankelijk van het ontwerp van de klankkast. Er zijn behoorlijk ondiepe zuilen met zeer veel conussen om toch een goede weergave te hebben en behoorlijke kasten met slechts 2 conussen die een enorm bereik hebben.

Plaatsing

Vanwege de meestal forse afmetingen hebben deze luidsprekers vaak ook best wat ruimte nodig. Het beste zijn ze te plaatsen zo'n 50cm van de muur en uit de hoek om een zo goed mogelijke weergave te hebben. Bij veel huiskamers is de kamer dan ook al snel vol met twee zuilen, omdat deze dominant aanwezig zijn. Dat is dus iets om rekening mee te houden bij aanschaf. Aan de andere kant zijn deze Full-Range luidsprekers in staat om voor muziek bijna alle frequenties weer te geven.

Weergave

Zuilmodellen kunnen behoorlijk diep gaan voor wat betreft het laag. Meestal begint de weergave zo rond de 40 Herz en loopt door tot 20Khz of zelfs hoger. Vooral voor muziek zijn de meeste zuilluidsprekers dus goed geschikt, maar ook voor film zijn ze heel goed te gebruiken. Voor film is een subwoofer echter nog steeds een welkome aanvulling zodat de zuilen zelf wat meer ruimte hebben voor het weergeven van de normale basgeluiden.

Geschikt voor?

Het spreekt voort zich dat zuilen met hun zeer brede weergavegebied zowel voor film als muziek gebruikt kunnen worden, zonder ondersteuning van een subwoofer. Voor film blijft zelfs bij zuilen een subwoofer erbij toch het mooist.

Overige informatie

De meeste zuilen zijn gemaakt van hout en hebben dus een behoorlijk gewicht. Er bestaan ook zuilen van andere materialen zoals bijvoorbeeld aluminium, welke uiteraard vrij licht zijn. Of dat ook voordelig is voor de geluidskwaliteit kun je alleen zelf beoordelen, maar de meningen zijn hierover verdeeld. Steunen heb je eigenlijk niet echt nodig voor zuilluidsprekers, omdat de meeste al vrij groot zijn.

Top

Dipool en Bipool

Bipool en Dipool luidsprekers zijn eigenlijk een beetje vreemde eenden in de bijt, omdat het eigenlijk modellen zijn die voldoen aan de criteria voor boekenplankmodellen.
Maar eigenijk zijn dit twee speakers in één die zijn ontwikkeld voor een zeer ruimtelijk geluid. Ze bestaan meestal uit drie of vier conussen waarvan twee woofers en twee tweeters waarbij elke set van twee een andere kant op gericht staat. In het geval van drie conussen stralen de twee woofers twee kanten op en is de tweeter centraal geplaatst. Er bestaan echter ook modellen waarbij het juist precies andersom is, dus de tweeters staan naar de zijkanten gericht en de woofer zit centraal. Beide mogelijkheden zijn dus mogelijk en hebben elk hun eigen geluid.

Door deze plaatsing ontstaat een ruimtelijk geluidsbeeld uit 1 luidspreker. Deze worden dan ook vooral aangeraden om als surround- of rearluidspreker tegen een muur geplaatst te worden, waar de boekenplankmodellen juist niet tegen een muur geplaatst moeten worden. Het geluid wordt zeer verspreid weergegeven en is volgens sommigen daardoor alleen geschikt voor surroundgebruik. Bij onvoldoende beschikbare ruimte kan het als boekenplankmodel geplaatst worden.

Een bi/dipool met een centrale tweeter

Een bi/dipool model met centraal geplaatste woofer

Een bi/dipool model met twee 2-weg luidsprekers in één model

"Oké, leuk, maar er staat ook Dipool en Bipool, wat is dan het verschil?", hoor ik je denken. Het verschil is dat Bipool luidsprekers werken als een reguliere luidspreker, waarbij de conussen tegelijk hun uitslag maken. Bij Dipool luidsprekers wordt de fase omgekeerd en slaan de conussen juist tegen elkaar uit. Heel simpel gesteld: Als de conus voor de het linkerdeel van de Dipool luidspreker geluid geeft, doet de rechterconus dus niets en vice versa. Dit geeft een nog veel ruimtelijker effect, omdat het feitelijk twee losse luidsprekers simuleert met elk een eigen aansturing. Veel Bipool-modellen hebben dan ook een schakelaar om te kiezen tussen een Dipool- of Bipoolinstelling.

Omdat de afmetingen en verdere specificaties eigenlijk gelijk zijn aan de boekenplank-luidsprekers zullen we die hier niet herhalen.

Top

Subwoofer

Je hebt hem al een paar keer voorbij zien komen als aanvulling op satellietsystemen en boekenpankmodellen. Maar wat is nu eigenlijk de subwoofer en waarom is deze nodig?

Wat is een subwoofer

Een subwoofer wordt speciaal gemaakt voor het weergeven van de zeer lage tonen en de LFE (Low Frequency Effects ofwel lage frequentie effecten) zoals deze in een film vaak te horen zijn bij bijvoorbeeld schoten, explosies of extreem lage bas in muziek. Subwoofers nemen al het geluid vanaf ongeveer 20Hz tot 120Hz voor hun rekening en zijn daardoor voor de echte filmliefhebber eigenlijk onmisbaar in de opstelling. Er bestaan verschillende soorten subwoofers, de actieve en de passieve subwoofer, die beide frontfiring of downfiring kunnen zijn.

Actieve subwoofers hebben een eigen versterker ingebouwd en hebben dus alleen een LFE aansluiting nodig. In de praktijk hebben deze modellen meestal ook nog en luidspreker aansluiting zodat de subwoofer ook als aanvulling op reguliere speakers gebruikt kan worden.

Passieve subwoofers hebben geen versterking aan boord en worden dus via de luidspreker-uitgang van de versterker aangestuurd. Het gaat hier dus alleen om een conus en een klankkast eromheen. Deze modellen worden niet vaak voor een home cinema set gebruikt.

Frontfiring betekent dat de conus van de subwoofer, net als bij een normale luidspreker, naar voren is gericht. De bas wordt dus aan de voorkant eruit gestuurd.

Downfiring betekent dat de conus aan de onderkant, naar de grond gericht, gemonteerd zit. De bas wordt zo naar alle kanten gestuurd, wat het moeilijker maakt om te horen waar de subwoofer staat.

In combinatie met de verschillende soorten luidsprekers kan hun effect dus nogal anders zijn. Het gebruik van een subwoofer kunnen we als volgt in kaart brengen;

Satellieten met een subwoofer

Deze satellieten gaan vanaf 100Hz en met een subwoofer tot 120Hz hebben ze een overlappingsgebied van 20Hz, dat is vrij klein. Om dat te maskeren zijn de frequenties van de meeste subwoofers bij satellietsetjes 40 tot 140 Hz. De echte LFE signalen kunnen echter wel tot 15 Hz gaan wat niet hoorbaar, maar wel voelbaar is. Deze setjes missen dus meestal wel een stukje van het diepste laag.

Boekenplanken met een subwoofer

Omdat boekenplankmodellen vanaf zo'n 80Hz beginnen en de een subwoofer tot zo'n 120z doorloopt is er een mooi overlappingsgebied van 40Hz. Dit zorgt ervoor dat het tekort van de boekenplankluidsprekers heel mooi wordt opgevangen door de subwoofer, zodat deze ontraceerbaar geplaatst kan worden. Door de overlapping kan de subwoofer ook gebruikt worden voor het echte LFE-kanaal van een geluidstrack.

Zuilen en een subwoofer

Bij het gebruik van zuilen kan een subwoofer er voor zorgen dat de woofers van de zuilen niet alle bas hoeven te verwerken en dus beter het middengebied kunnen weergeven. De subwoofer kan volledig gebruikt worden voor het LFE en zal dus ook zijn ware aard tonen als hij op deze manier wordt ingezet.

Top

Gewoon kopen of eerst luisteren?

Nu je een idee hebt hoe het zit met de verschillende soorten luidsprekers is het natuurlijk de vraag, welke wil ik hebben? Ga ik voor design, voor groots, voor compact? Om daar nu een goede beslissing in te kunnen nemen hebben we hier een aantal tips voor je:

1) Budget.

Bepaal voor jezelf hoeveel je maximaal wilt uitgeven aan luidsprekers. Afhankelijk hiervan kun je gaan kijken welke modellen in aanmerkingen komen.

2) Gebruik.

Bepaal voor jezelf wat je eigenlijk wilt. Wil je speakers alleen voor film gaan gebruiken of ook voor muziek? Alleen voor film kunnen satellietsetjes al voldoen zijn. Voor muziek zijn boekenplankmodellen het minimale wat je nodig hebt. Ook is het van belang of je gaat voor stereogeluid of surround en dan surround in 5.1, 6.1 of 7.1.

3) Shortlist.

Als je er uit bent hoe hoog je budget is, waarvoor je de luidsprekers wilt gaan gebruiken en hoeveel je er nodig hebt wordt het tijd om te gaan kijken wat er binnen dat gebied beschikbaar is. Ga naar een audiowinkel, speur internet af, stel hier je vragen. Er zijn zoveel merken die allemaal verschillende series hebben, waardoor de keuze werkelijk enorm groot is. Maak voor je zelf een shortlist met merken en modellen die jouw interesse hebben en ga die bekijken en beluisteren.

4) Luisteren.

Nu je een shortlist hebt en die modellen in het echt of op plaatjes hebt gezien wordt het tijd om te gaan luisteren. Dat betekent dus niet gewoon een winkel binnenlopen en horen wat er staat te spelen en beslissen. Nee, voor luisteren moet je echt de tijd nemen, je kunt je geld maar één keer uitgeven. Neem wat muziek van verschillende genres mee dat je heel goed kent. Probeer tijdens een luistersessie de instrumenten te volgen met je gehoor, te horen welk instrument waar vandaan komt. Verdiep je dus in muziek, zink er in weg.

5) Nog meer luisteren.

Beluister niet alleen de luidsprekers die op je shortlist staan, maar beluister er ook eens een paar die buiten je budget vallen. Daardoor ga je de verschillen horen tussen de merken en modellen en creëer je voor jezelf een referentiekader. Hieraan kun je dan de modellen van je shortlist toetsen of misschien zelfs je wensen, shortlist of budget bijstellen.

We hopen dat je nu wat duidelijkheid hebt over de verschillende soorten luidsprekers en hoe je een keuze kunt gaan maken. Mocht je dus binnenkort op zoek gaan naar nieuwe luidsprekers wensen wij je alvast veel luisterplezier. En vergeet niet dat er in Home Cinema wereld maar 1 echte regel is: jij moet tevreden zijn met je aanschaf, wat voor luidsprekers dat ook zijn.

Top

Deel deze pagina

Lees meer

• Vorige: Milla Jovovic doet een boekje open over Resident Evil: Retribution
• Volgende: Interview met Chris Wedge, de regisseur van Epic